#68 Complottenzalf

Dat 'van het padje' is trouwens een slechte binnenkomer in dialoog met complotdenkers, want samenzweringen bestaan echt. Watergate, het Tuskegee-syfilisonderzoek, de Russische manipulatie om westerse democratieën te ondermijnen; allemaal bewezen. Maar Bill Gates die ons chips inspuit – hoe haal je het in je hoofd?

‘Nou, iedereen hangt een beetje naar complotdenken’, verzekert de Duitse socioloog Tobias Meilicke. ‘Bijvoorbeeld als het slecht gaat op het werk en je ziet collega's smoezen. Zouden ze het over jou hebben? We kennen allemaal dat gevoel.’ Maar bij sommigen gaat het groeien, tot het hele levens beheerst. Minkema bezoekt Meilicke in zijn Berlijnse adviesbureau Veritas, waar complotdenkers en hun naasten terecht kunnen om een breuk te voorkomen. 'Mensen bellen vaak vertwijfeld en huilend op, als het thuis al heel slecht gaat.'

'Respect houden voor elkaar is het belangrijkst', zegt complotdenken-hoogleraar Jan-Willem van Prooijen. En filosoof Harmen Ghijsen wijst erop dat niemand de wijsheid in pacht heeft en dat ons beeld van de waarheid vooral wordt bepaald door wat vrienden en collega's vinden. Collega-wetenschapper Coen Vermeeren werd in 2017 ontslagen bij de TU-Delft omdat hij in complotten gelooft, onder meer in een UFO-doofpot waarover hij schrijft in zijn boek 'UFO's bestaan gewoon' (Uitgeverij AnkhHermes, 2013).

Vanuit Californië geeft auteur Mick West goede tips om vrienden en familieleden van hun complotdenken af te helpen. West schreef daarvoor de handleiding Escaping the Rabbit Hole (Skyhorse Publishing, 2018) en is drijvende kracht achter de complotten-debunkersite metabunk.org.

En twee debuterende schrijvers lezen voor uit eigen werk. Ilse Josepha Lazaroms beschrijft in Duet (Uitgeverij Cossee, 2021) hoe ze machteloos moest toezien hoe haar partner weggleed in complotdenken. En Robin van den Maagdenberg kijkt terug op haar jeugd met een manisch-depressieve en daardoor soms paranoïde vader in het tegelijk haarscherp en poëtisch geschreven Thuis is waar we beginnen (Querido, 2022).

Marten Minkema (Utrecht, 1968) is radiomaker, presentator en schrijvend journalist. Hij maakt radio over het onverwachte. Of het nou gaat over het uitbundige leven in een waterdruppel, de taal van olifanten of over de geheimen van de uitgestrekte stadsbuizenpost onder het vooroorlogse Berlijn: de kern van zijn documentaires is steeds nieuwsgierigheid naar alles wat een andere kijk geeft op de wereld.