Konijn in de koplampen van de energietransitie

We moeten van de fossiele brandstof af, want Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn. Maar de infrastructuur voor die energietransitie moet nog grotendeels uit de grond gestampt worden. De Zeeuwse gemeente Borsele zou zomaar eens het hart van die omschakeling kunnen worden. Er staat al een kerncentrale in Borsele en de energie van verschillende windmolenparken op zee wordt er omgezet in stroom. Maar Borsele is ook de voorkeurslocatie voor nieuwe kerncentrales en er staat nog veel meer op de rol. De gemeente Borsele heeft een burgerberaad in het leven geroepen om al deze plannen in goede banen te leiden, maar in hoeverre hebben zij invloed op de toekomst? En is het straks nog wel fijn wonen in Borsele?

In DOCS vanaf 18 september: In mijn achtertuin. Te vinden op nporadio1.nl/podcasts/DOCS en alle podcastplatforms.

Leden van de Borselse Voorwaarden Groep, lokale en provinciale bestuurders gaan het Voorwaardenpakket aanbieden aan de minister in Den Haag

Programmamaker Anna de Bruyckere zoekt naar antwoorden bij de Borselse Voorwaarden Groep, het burgerberaad dat de gemeente Borsele instelde. Zelf woont ze op een kwartiertje rijden van Borsele en ze maakt zich zorgen over de ontwikkelingen in haar achtertuin. Ze gaat met leden van de Voorwaarden Groep mee naar Den Haag. Samen met Borselse en Zeeuwse bestuurders overhandigen die daar in de lente van 2024 negenendertig voorwaarden aan de minister van Economische Zaken en Klimaat waaraan ze willen dat energieplannen zullen voldoen.

Dat hoogspanningsstation dat [in 2019] aan het eind van de Weelweg is gemaakt, dat had al zoveel impact, die heiwerkzaamheden, dat je al niet in je tuin kon zitten op een normale manier. En dat is dan nog maar een hoogspanningsstation, peanuts vergeleken met die kerncentrales. We zitten natuurlijk maar op 1.000 meter, hè. 
- Lea van Liere (Borssele)

Ook gaat De Bruyckere met enkele van de betrokken Borselaars mee naar het strand, hun huis en de polder in, naar plekken waar de papieren werkelijkheid van de energietransitie nu al merkbaar is. Plekken die bovendien nog veel ingrijpender zullen veranderen als de plannen worden doorgezet – al is het nauwelijks te overzien hoe precies.

Er liggen op dit moment zeven Rijkscoördinatieplannen hier, in dit kleine gebied. Die staan al vast. Dan krijgen we nog die mogelijke kerncentrales erbij… Dat kun je allemaal niet kwijt. Je krijgt een lange periode overlast. Twee kerncentrales duurt zeker vijftien jaar. En een converterstation, vergis je niet: 2800 heipalen per converterstation, er komen er twee. Heiperiodes van meerdere jaren… Eigenlijk vraag ik mezelf af of je hier kunt blijven wonen.
- Jaap Francke (Borssele-polder)

De voorwaarden die de Borselaars stellen aan toekomstige projecten zijn divers. Zo wil men bijvoorbeeld dat nieuwe hoogspanningsverbindingen ondergronds gaan, men wil dat bouwverkeer en huisvesting voor duizenden bouwvakkers goed geregeld wordt, men wil dat er niet gebouwd wordt buiten het industriegebied en dat Natura-2000-duingebied De Kaloot behouden blijft.

Ik heb liever zes kerncentrales hier, dan nog drie windmolens erbij. Ja, ik vind dat nog lelijker zelfs misschien dan die hoogspanningsmasten. Nee, de kerncentrales zelf heb ik totaal geen problemen mee. Het is meer dat ze er helaas niet 1, 2, 3 staan.
- Ramona Rentmeester (Heinkenszand)

Zal het Rijk en netbeheerder TenneT luisteren naar de zorgen van de Borselse bewoners en bestuurders?En zijn we, voorbij onze idealen, met z'n allen bedacht op wat we zullen moeten inleveren voor de energietransitie – en dat het voor duizenden mensen letterlijk hun achtertuin betreft?

Het doembeeld is dat dit hele gebied wordt opgeofferd … Dat de bewoners die hier wonen, en zeker die hier vlakbij wonen in het dorpje Borssele, dat die gewoon in een industriegebied gaan wonen. En dan moeten hier ook tien-, twintigduizend mensen komen werken [in de bouw]. Die moeten ergens wonen. Die zoeken vertier. Dat zal een ontzettende belasting zijn op het sociale leven hier. … Geen kleine gemeenschappen zoals we die hier kennen kan dat aan.
- Frits Otte (Driewegen)

In mijn achtertuin is een portret van betrokken burgers die ingrijpende veranderingen op zich af zien komen, van de nodige bestuurlijke complexiteit en van de moeite die het kost om het leven dat schuilgaat achter ogenschijnlijk lege plekken op een landkaart goed op de radar te krijgen in Den Haag.

Ik vind … dat je als Rijksoverheid het eigenlijk niet kan maken. Om iets aan te kondigen en dan vervolgens drie jaar te gaan wachten voordat je daar de definitieve beslissing op neemt. Want je ziet wat het doet bij mensen. Je kunt mensen geen drie jaar in onzekerheid houden. Dat kan niet.
- Gerben Dijksterhuis (burgemeester van gemeente Borsele)

Credits

In mijn achtertuin is een documentaire van Anna de Bruyckere. Eindredactie: Ottoline Rijks. Audionabewerking: Arno Peeters. Muziek: Harold K. In mijn achtertuin is vanaf 18 september te beluisteren in de feed van DOCS, een podcast van NPO Radio 1.

Deze publicatie is tot stand gekomen met steun van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten (www.fbjp.nl).

DOCS is de documentaire podcast van de publieke omroep onder eindredactie van NTR en VPRO. Presentatie: Mina Etemad. Meer informatie: 2doc.nl/docs. Vragen of reacties kun je sturen naar: docs@ntr.nl.