De ervaring leert dat het geen zin heeft om hard na te denken als je niet op een woord kunt komen. Het enige dat helpt is de hersenen ergens anders op richten, en dan ineens komt het verloren woord vanzelf naar boven in het systeem. Volgens wetenschapsjournalist en schrijver Mark Mieras, werkt dezelfde truc ook op andere gebieden: “Er is prachtig onderzoek gedaan naar het Eureka-effect. In het laboratorium kun je zo’n Eureka-ervaring in scene zetten en meten wat er gebeurt in de hersenen. Daaruit blijkt dat de oplossing er eigenlijk al is in de hersenen, maar dat je er niet naar luistert. Hij wordt door al die gedachten, door dat doelgerichte denken overstemd.”

Experts, zegt Mark Mieras, hebben hun gedachten niet nodig om een goede prestatie te leveren. Teveel met techniek bezig zijn staat ze dan alleen in de weg. Dat is ook de ervaring van zangeres Nora Fischer, die als ze zingt in een soort trance raakt: “Ik denk dat ik het het beste kan beschrijven alsof er een licht uitgaat. Er gebeurt eigenlijk niks in mijn hoofd. En dat is soms wel lastig, als je van alles hebt geoefend en dan ineens je ogen open doet en denkt: “Huh”? Wat heb ik gedaan? En wat klonk dat ineens anders…””

Nora mocht aan het conservatorium niet teveel op haar muzikale gevoel afgaan, wat er uiteindelijk toe heeft geleid dat ze vroegtijdig met deze opleiding is gestopt. Ze wilde niet nadenken en juist loslaten tijdens het zingen, terwijl de lessen erop waren gericht om alles onder controle te krijgen.

Mark Mieras ziet dat vaker: “Denken is heilig. Als je er denkend niet uitkomt dan ben je dom. Dat zit in het onderwijs en ook op de werkvloer. De hele samenleving doordesemd van de overtuiging dat de enige manier om tot inzicht te komen is diep nadenken.”