1. Je hebt met drie andere jongens aan deze film gewerkt. Hoe hebben jullie elkaar gevonden?
“Paul is een oude vriend van mij. Zijn moeder is in Irak actief voor Dorcas, een hulp- en ontwikkelingsorganisatie. Hij opperde, voor de grap, een film te maken over de toestand in Koerdistan waarover zijn moeder hem had verteld. Op dat moment was ik echter met twee andere vrienden – Laurens en Stephan – waarmee ik al langer nadacht over het maken van een film vanuit onze Christelijke achtergrond. Binnen twee maanden zaten we in het vliegtuig.”
Makers van Morgen
A Long Road Ahead
VPRO
De jonge makers Felix Govers (21), Paul Voors (21), Laurens van de Geer (21) en Stephan Valkenier (27) besloten in samenwerking met NGO Dorcas naar Irak te gaan en daar het verhaal van de Syrische IS-slachtoffers vast te leggen. Vier vluchtelingen van verschillende religies en leeftijden komen aan het woord. Eglas (15) kan haar ontvoering door IS weliswaar navertellen, maar ze leeft met een enorm trauma en vertelt haar aangrijpende ervaringen: ‘In die tijd wilde ik zelfmoord plegen, maar het maakte hen blij wanneer een meisje zelfmoord had gepleegd’. Niet alleen Eglas, maar ook de andere vluchtelingen zijn in Long Road Ahead (Felix Govers, 2015) open over de gruwelen van IS.
2. Wat waren jullie verwachtingen?
“Als we die al hadden, zijn we er tijdens het filmproces achter gekomen dat dat niets voorstelde. Het enige dat we wisten was dat vluchtelingen in Irak in een vervelende situatie verkeerden. In de eerste instantie dachten we dat we de focus zouden leggen op geloofsovertuiging en op de afkeer van IS. Eenmaal in Irak kwamen we erachter hoe groot de invloed van IS was, en is, op het dagelijks leven van mensen. We moesten een veel complexer probleem in beeld gaan brengen dat de gehele samenleving beïnvloedt.”
3. Wilden jullie daarom in de documentaire het verhaal volledig door de vluchtelingen laten vertellen?
“We hebben inderdaad bewust niet gekozen voor een voice-over. De focus ligt op hoe iedereen op zijn eigen manier omgaat met de problemen van een vluchteling, en op de wanhoop en angst die iedereen even erg raakt. We hebben met totaal verschillende mensen gesproken, uit allerlei bevolkingsgroepen die kampen met uiteenlopende problemen. Daaraan kun je zien dat één oorzaak, namelijk IS, een complete samenleving kan verstoren. Zelf zijn we zo veel mogelijk op de achtergrond gebleven. Wij wilden het verhaal niet vertellen, dat moesten de vluchtelingen doen. ”
4. Heb je daarbij last ondervonden van de taalbarrière?
“Eigenlijk juist niet. We werkten met een tolk die overal veel beter van op de hoogte was dan wij, hij begreep de problematiek en kende alle verhalen. Wij zijn als filmmakers eigenlijk ten dienste geweest van de vluchtelingen. Op sommige momenten hielden wij ons daarom bewust stil en lieten de tolk zijn gang gaan.”
5. Waarom moeten mensen deze film, juist nu, gaan kijken?
“De film draagt bij aan een bepaalde bewustwording. Een vluchteling doorloopt drie fases. In eerste instantie ontstaat er een probleem in de vorm van gevaar. Eerder was dat Assad, nu is het IS. Daardoor gaan mensen op zoek naar veiligheid. Ze worden vervolgens in eigen regio opgevangen totdat ze terug kunnen naar hun thuisbasis. Dat kan echter jaren duren, en in die jaren verliest men de hoop op een betere toekomst. Op een bepaald moment neemt de wanhoop dermate grote vormen aan dat mensen op zoek gaan naar een betere toekomst in een ander land. De bewustwording die de film genereert maakt dat je anders naar vluchtelingen in je eigen land gaat kijken. Je weet dat ze alles al hebben geprobeerd, dat dit het uit wanhoop gevormde eindstadium is. Ieder mens blijft liever op zijn veilige thuisplek maar voor deze mensen kán dat niet.”
6. De film is ondertussen al vaak vertoond voor publiek. Hoe waren de reacties?
“Het was heel bijzonder om bepaalde emoties los te zien komen. Mensen komen erachter dat ze heel gelukkig mogen zijn met hun leven hier. Natuurlijk bestaan er in een welvarend land als Nederland ook problemen, maar die zijn allemaal relatief. Slechts weinigen hebben een idee van de omvang van het probleem rondom vluchtelingen. De rest kent het alleen vanuit westers perspectief. Alle informatie die we verkrijgen wordt immers gevormd vanuit het kader van de westerse wereld. Wij wilden een nieuw perspectief geven.”
7. Ben je van plan meer films te maken over dit onderwerp?
“Zeker. Maar daar kan ik vanwege veiligheidsredenen niets over loslaten. Voordat we naar Irak vertrokken kreeg ieder van ons een cursus ‘wat te doen bij kidnapping’, dat was standaardprocedure. Ik heb toen zelfs een afscheidsvideo opgenomen van zes minuten. De week voordat wij vertrokken ontplofte er een bom op exact dezelfde locatie. Natuurlijk maakt dat je bang. Maar wij als christenen hadden het gevoel hiertoe geroepen te zijn: we wilden ons niet laten leiden door angst, maar door onze roeping. Dat gevoel overheerste en bovendien is Koerdistan ook gewoon een heel mooi gebied met bijzondere en inspirerende mensen.”
Felix Govers is student AudioVisuele Media aan de HKU in Hilversum. Sinds 2011 is hij actief in de wereld van films en media. Eerder maakte hij onder anderen de korte documentaire 'Het nauw van Calais', over de gevolgen van onthecht zijn in je jeugd.