2Doc:

Maatschappijleer

VPRO

Hoe leer je, als beginnend docent maatschappijleer, pubers nadenken over actuele en gevoelige kwesties als IS en de komst van vluchtelingen in deze roerige tijd?

Stefan Kruszel
Zoek naar docu’s op thema

De overheid roept scholen op aandacht te besteden aan 'beter burgerschap', maar hoe doe je dat? Tijdens het eerste half jaar van Daan als docent maatschappijleer op een middelbare school ontdekt hij door schade en schande hoe ver de theorie en praktijk van het lesgeven uit elkaar liggen.

Daan volgt de eerstegraads opleiding Maatschappijleer aan de universiteit en begint in augustus 2015 vol goede moed aan zijn carrière als docent op een middelbare school in Tilburg. Zijn ideaal: een inspirerend docent zijn en de leerlingen afleveren als zelfstandige burgers met verantwoordelijkheidszin. Maar naarmate het eerste semester vordert, blijkt de realiteit weerbarstig. Lukt het Daan om zijn eigen stijl van lesgeven te vinden en tegelijk ook om de leerlingen echt te bereiken?

Lees het interview met hoofdpersoon Daan Faasen

Hoe ben je terecht gekomen in deze documentaire?
In juni 2015 was de eerste introductiedag voor de lerarenopleiding Maatschappijleer en Maatschappijwetenschappen. Hierbij waren ook de regisseur Laura Hermanides en de researcher van de documentaire Rosemarie Kraanen aanwezig. Zij vertelden toen over hun plannen een documentaire te maken, en iedereen was daar erg enthousiast over. Na verschillende gesprekken bleef ik uiteindelijk over.

Ik heb daarna vier keer met Laura afgesproken omdat zij wilde weten hoe ik tegen bepaalde dingen aankijk, hoe ik in het leven sta en hoe ik mij sociaal gedraag. Ook was van belang of ik mij anders zou gedragen wanneer er een camera op mij gericht zou zijn. Vervolgens heeft ze mij 7 maanden gevolgd.

Hebben jullie vantevoren afspraken gemaakt over wat ze wel en niet mocht filmen?
We hebben afgesproken dat wanneer er iets zou gebeuren dat ik echt niet in de film wilde hebben we dat zouden kunnen bespreken. Maar dit is eigenlijk niet aan de orde geweest. Wij hebben ons beide kwetsbaar opgesteld en daardoor was er ook veel wederzijds respect. Bovendien kon ze goed beargumenteren waarom ze bepaalde keuzes maakte. Ik was het dan ook helemaal eens met haar manier van filmen.

Uiteraard was het niet alleen maar een feestje. Op de momenten dat mijn begeleider mij aansprak op het ontbreken van mijn lesvoorbereidingen was ik niet heel erg blij dat er een camera op mij gericht stond. Ook de eerste keer dat ik voor de klas stond werd extra zenuwslopend door de aanwezigheid van de cameraman, geluidsman en regisseur. Maar uiteindelijk heb ik eigenlijk nooit echt last gehad van hun aanwezigheid.

© Laura Hermanides / Maatschappijleer

Waar gaat de documentaire volgens jou over?
Volgens mij wilde Laura laten zien hoe moeilijk het vak van docent is. De overheid vraagt van scholen dat zij de leerlingen ‘beter burgerschap’ bijbrengen. Maar veel mensen weten niet hoe moeilijk het is om dat in je lessen te incorporeren. Bovendien krijgen docenten niet altijd de waardering vanuit de maatschappij die ze verdienen.

‘Beter burgerschap’ is een term uit het advies van het Platform Ons Onderwijs 2032 onder leiding van Paul Schnabel. Wat betekent ‘beter burgerschap’ volgens jou?
Het is een containerbegrip dat niet zo strak te definiëren is. Volgens mij betekent dat het opleiden van zelfstandige kritische burgers die bereid zijn om op bepaalde dilemma’s of probleemstellingen een bepaalde nuance aan te brengen en daar zelfstandig over na te denken. Leerlingen worden van alle kanten beïnvloed door meningen van klasgenoten, ouders en sociale media. De idee van het bijbrengen van beter burgerschap is dat de leerlingen niet blind afgaan op wat er geroepen wordt, maar zelf leren nadenken en zelf met kritische argumenten daar een mening over vormen.

En op welke manier kun je dit in je lessen inpassen?
Ik denk dat je moet aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen. Wanneer je alleen NRC-artikelen en zware documentaires opvoert als bronmateriaal raak je ze minder dan wanneer je de media die zij veel volgen gebruikt. Je kan ook makkelijk een dialoog op gang brengen met een heftige spotprent of een filmpje van Dumpert.nl. Je moet daar natuurlijk wel iets tegenover zetten, maar het kan wel de springplank vormen om ergens over met elkaar in discussie te gaan. Volgens mij bereik je dan het meeste.

Is jullie bezoek aan het naastgelegen asielzoekerscentrum ook een voorbeeld van het vormen van betere burgers?
Dat denk ik wel. Zo’n bezoek maakt zoveel meer impact op hoe zij aankijken tegen het vluchtelingenprobleem dan wat je uit de boeken kunt halen. Het bezoek heeft volgens mij grote indruk gemaakt op de leerlingen en dat genereert veel meer besef ten aanzien van het probleem. Overigens heeft het bezoek op mij ook een hele grote indruk gemaakt. Ook voor mij was dit een van de hoogtepunten van het afgelopen jaar.

Ben je achteraf tevreden over de documentaire?
Ja ik ben heel erg trots op het eindresultaat. Het is geen 100% feelgood film want er zitten wel dingen in die ik achteraf anders had willen doen. Ik had bijvoorbeeld liever die lesvoorbereidingen wel gemaakt. Maar het is een heel eerlijk en mooi document geworden en heb heel veel respect gekregen voor Laura en de crew voor hoe ze dit gedaan hebben.

Daan Faasen heeft een bachelor Sociologie en een master in Victimology and Criminal Justice. Het afgelopen jaar volgde hij de postmaster van de lerarenopleiding Maatschappijleer en Maatschappijwetenschappen aan de Tilburg University om zijn eerstegraads lerarenbevoegdheid te halen. Momenteel zit hij in de afrondende fase en hoopt na de zomer een baan te vinden in het onderwijs.

Kom naar het debat over burgerschapsvorming in 'De Balie' in Amsterdam op 15 juni