Stefan Kruszel 4 december 2017

Wie zich verdiept in de geschiedenis van Nederlandse afvalverwerkingsbedrijven in de havens van Rotterdam en Amsterdam waant zich in een Italiaanse misdaadfilm. Decennialang konden bedrijven milieuwetgeving aan hun laars lappen en genoten zij hierbij bescherming van de overheid. Het milieu was ondergeschikt aan economisch belang. Documentairemaker Wilfried Koomen neemt deze geschiedenis in ‘Beerput Nederland’ onder de loep en ontdekte dat veroordeelde milieucriminelen anno 2017 zelfs meeschrijven aan nieuwe milieuwetgeving.

Afvalverwerkingsmaffia
Voor zijn vorige documentaire ‘De gifcirkel’ verdiepte documentairemaker en onderzoeksjournalist Wilfried Koomen zich in de illegale praktijken rondom de afvalverwerking van de Napolitaanse maffia, de Camorra. Deze beruchte organisatie verdient veel geld door afval te dumpen in plaats van dit te verwerken. Als gevolg hiervan is de regio rond Campanië verworden tot de grootste stortplaats van chemisch afval in Europa en wordt het ook wel het ‘Italiaanse Tsjernobyl’ genoemd.

Tijdens zijn onderzoek voor deze film stuitte Koomen echter ook op misstanden in Nederland. Zo gingen er geruchten dat er afvalwater rechtstreeks in het Amsterdamse IJ zou zijn geloosd. “Ik zwem in de zomer ook met mijn zoontje bij Blijburg dus dat was genoeg aanleiding om me in de geschiedenis van de Nederlandse afvalverwerkers te storten.” En wat de Amsterdamse documentairemaker aantrof was bepaald niet fraai.

Economisme
“Tijdens het lezen over de afvalverwerkingsschandalen in Nederland in de afgelopen decennia viel ik van de ene verbazing in de andere.” Het bleek dat verschillende afvalverwerkingsbedrijven die in het verleden zijn veroordeeld voor milieudelicten een doorstart maakten onder een andere naam en relatief ongehinderd konden doorgaan met het overtreden van de regels. Gerechtelijk onderzoek en strafvervolging werden in veel gevallen gedwarsboomd of zelfs verhinderd. “De overheid is als de dood om bedrijven aan te pakken omdat dat wel eens banen zou kunnen kosten. En dat schijnt echt doodzonde nummer een te zijn in de politiek. Het is dan ook niet zozeer een kwestie van corruptie maar meer het blinde aanbidden van de heilige graal van de economie. Die gaat vóór alles”, aldus Koomen.

De filmmaker had net zo makkelijk een film van vier of vijf uur kunnen maken. Zoveel schandalen kwam hij tegen. Zoals een criminoloog in de film aangeeft bestaat er een hoog risico op criminaliteit in de afvalverwerkende industrie onder meer omdat de baten voor de kosten uitgaan en misstanden heel moeilijk te bewijzen zijn. “Ik heb over al deze misstanden van telkens minimaal vijf of zes verschillende bronnen hetzelfde gehoord. Ze zeiden: ‘Je hebt dit niet van mij maar…’ In veel gevallen ging het namelijk om mensen die nog steeds werkzaam zijn in deze sector of bij de politie”, legt Koomen uit.

“Milieucriminaliteit is heel ingewikkeld en heel moeilijk te bewijzen. In de rechtszaal houdt bewijslast maar mondjesmaat stand omdat je de herkomst van gifstoffen in zee moeilijk kunt aantonen. Bovendien hebben deze bedrijven de beste advocaten in dienst die deze rechtszaken met gestrekt been ingaan. Daarbij komt dan nog dat rechters vaak weinig kennis hebben van de materie en daardoor de ernst van de vaak zeer gecompliceerde zaken onvoldoende kunnen inschatten.”

Tekst gaat verder na afbeelding