Voor de 21-jarige activist Jude Macrory is de strijd tegen de Engelsen nooit echt geëindigd. Brexit biedt hem nieuwe kansen.
Eind januari 2019 explodeerde in Londonderry voor het eerst in jaren weer een bom. Regisseurs Oisín Kearney en Loretta van der Horst volgden de 21- jarige activist Jude Macrory, die tijdens het maken van de film van de aanslag werd verdacht. Wat in Oisín's vorige videobrief Nieuwe grenzen, oude wonden nog angst was, een waarschuwing dat het geweld van weleer terug zou kunnen komen, is een stuk reëler geworden.
Regie en productie: Oisín Kearney en Loretta van der Horst
Een van de grootste struikelblokken bij een Brexit is wat te doen met de enige toekomstige landgrens tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk: die tussen Noord-Ierland en Ierland. Hoe zat het ook alweer met die grens? En waarom ligt de kwestie zo gevoelig?
De gevoeligheid over de grens gaat terug op decennia van geweld rondom het grensgebied, beter bekend als The Troubles: een strijd tussen nationalisten, die Noord-Ierland onafhankelijk wilden maken van het Verenigd Koninkrijk (en bij Ierland wilden voegen), en unionisten, die juist bij het Verenigd Koninkrijk wilden blijven horen.
Dat geweld richtte zich vooral op wat de nationalisten zagen als het belangrijkste symbool van Britse bezetting: de fysieke harde grens die Noord-Ierland scheidt van Ierland, bestaande uit checkpoints, muren, wachttorens en patrouille.
In 1998 kwam er een einde aan meer dan dertig jaar geweld, toen de nationalisten en unionisten een compromis sloten: het Goedevrijdagakkoord. Noord-Ierland zou bij het Verenigd Koninkrijk blijven horen, maar Noord-Ierse burgers konden nu ook een Iers paspoort krijgen. Noord-Ierse nationalisten konden zich zo officieel Iers voelen en makkelijker heen en weer reizen. Ook zou in de toekomst Noord-Ierland zelf kunnen stemmen om onderdeel te worden van Ierland.
Na decennia waarin paramilitairen, ook in Warrenpoint, een spiraal van geweld veroorzaakten, brak er een tijd aan van broze vrede. De harde grens was niet meer nodig, waardoor de checkpoints, torens, muren en het Britse leger verdwenen. De open grens tussen Ierland en Noord-Ierland zorgde ervoor dat de Noord-Ierse en Ierse bevolking veel meer een gemeenschap werden.
Nu dreigt door een Brexit opnieuw een harde grens te ontstaan. Noord-Ierland hoort immers nog steeds bij het Verenigd Koninkrijk en Ierland bij de Europese Unie. Omdat het Verenigd Koninkrijk uit de Europese markt stapt, kan opnieuw een harde grens ontstaan tussen Ierland en Noord-Ierland. Er is dan een douane nodig die de personen en goederen tussen de gebieden controleert. De angst is dat zo'n harde grens opnieuw doelwit zal worden van Iers nationalistisch geweld.
Een alternatief is dat de harde grens niet tussen Ierland en Noord-Ierland wordt gelegd, maar in de Ierse zee tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. Dit is waar de unionisten echter fel tegen zijn. Zij zijn bang dan niet meer volwaardig onderdeel te kunnen zijn van het Verenigd Koninkrijk.
Door de Brexit zal er ergens een grens gelegd moeten worden. Maar waar precies, en hoe, dat zal de komende tijd nog erg spannend worden.