Tijdens de eerste coronagolf in 2020 wordt door Amsterdam UMC het 'IC support team' opgezet. Een team van artsen belt dagelijks met de families over de toestand van hun dierbaren die op de IC liggen.
Familieleden mogen niet aanwezig zijn bij hun dierbaren, die voor hun leven vechten. De telefoongesprekken en de ongeruste stemmen aan de andere kant van de lijn maken voelbaar hoe zwaar het voor de achterblijvers is om het ziekteverloop op afstand te moeten meemaken.
Regie: Maria Mok en Meral Uslu
Abel Vos 3-12-2021
Via videoverbinding spreek ik met documentairemakers Meral Uslu en Maria Mok over hun documentaire De bellers. Nou ja, laatstgenoemde regisseur ondervindt wat technische problemen, zij schuift in het begin nog niet aan. Met Meral Uslu begin ik het gesprek over verlaten ziekenhuizen, indringende telefoontjes en vaccinaties.
Hoe begonnen jullie aan deze documentaire?
Uslu: ‘We mochten tijdens de eerste coronagolf rondkijken bij verschillende afdelingen van het VU-ziekenhuis. Vorige week was ik weer terug in hetzelfde ziekenhuis om affiches op te hangen voor deze documentaire. Ik voelde exact dezelfde situatie als tijdens de eerste coronagolf. Het ziekenhuis was toen verlaten en er liep niemand in de wandelgangen. Een onwerkelijke situatie.
Uiteindelijk kwamen we bij het IC-support team terecht. Net op die dag begonnen zij voor het eerst families te bellen over ontwikkelingen van patiënten. Na toestemming voor het opnemen van telefoongesprekken begonnen we gewoon te filmen. Dat hebben we 37 dagen gedaan, net in de periode dat Nederland volledig platlag.’
‘Jongens, horen jullie mij?’, onderbreekt Maria Mok ons gesprek. Horen doen we, maar zien niet. ‘Ja, er zit een streep door mijn camera, er staat no available camera found. Maar ga gewoon door, ik zit erbij.’
Hoe was het om bij deze gesprekken aanwezig te zijn?
Uslu: ‘Soms was de communicatie lastig via de telefoon. Het gaat om zulke belangrijke dingen. Al maakte het soms niet eens meer uit wat er gezegd werd: het ging er vooral om dát er gebeld werd, dat ze zich gesteund voelden. Zo sleepten ze elkaar erdoorheen.’
Uslu: ‘We voelden ons verbonden met de hoofdpersonages, het werden eigenlijk ook onze patiënten. IC-patiënten gingen vaak eerst één stap vooruit. Goed nieuws, het gaat ietsje beter. De dag erna gaat de situatie twee stappen achteruit. Het was soms wel echt heftig. Je hoort dingen als: ‘Neem je tijd, we gaan de stekker eruit trekken.’ Wij stonden vanachter de camera op dat soort momenten keihard mee te huilen. Of neem bijvoorbeeld Ibrahim, die op een gegeven moment met zijn vrouw en kinderen naar buiten mag. Nou, toen hielden we het niet droog.’
Mok: ‘Wat ik ook heel heftig vond, is het verhaal van de Algerijnse man die moederziel alleen ligt, met een familie duizenden kilometers verderop. Na een enorm lange tijd op de IC sterft hij. Het duurt lang, het is onzeker, het is veel te zwaar.’
Tekst gaat verder onder afb.
Hoe zochten jullie een balans in de gesprekken?
Uslu: ‘De gesprekken waren vaak zwaar, maar soms ging het ook goed. Dat wilden we allebei laten zien. Toch was het montageproces niet erg ingewikkeld, omdat we vooraf vrij duidelijke keuzes hadden gemaakt. We filmden op één manier en we maakten het niet emotioneler door muziek toe te voegen. Het is wat je ziet.’
Mok: ‘In het begin worstelden we wel met de vraag in hoeverre het nodig is om te weten om wie het gaat. Dat hebben we losgelaten. Het gaat om het drama van de mensen terwijl ze niet bij families kunnen.’
Willen jullie iets vertellen met deze film?
Uslu: ‘Iemand zei laatst: ‘Dit is echt een film om je te laten vaccineren.’ Wat zit je nou te zeuren en te zeiken over de vaccinatie. Kijk, 4 op de 5 coronapatiënten op de IC is niet gevaccineerd. Het is wel een pro-vaccinatiefilm, eigenlijk.’
Mok: ‘Nou, ik ben het daar niet mee eens. De film gaat over mensen en hun drama. Het had ook over een andere ziekte kunnen gaan. Je ziet door deze film hoe belangrijk het voor mensen is om bij elkaar te zijn, en hoe ondoenlijk het is als dat niet mogelijk is.’
Uslu: ‘Maar dat heeft wel met deze pandemie te maken. Door het coronavirus kunnen familieleden niet bij hun naasten zijn.’
Mok: ‘Door iemand anders werd ook gezegd dat dit echt een pro-vaccinatiefilm is. Ik vind dat de film echt tekortdoen. Het gaat om duizend keer meer dan dat.’
'Nu is er wéér een golf, we zijn er bijna aan gewend. Hoe vervelend dat ook is’
Corona splijt de samenleving bijna. Dachten jullie vooraf na over welke invalshoek jullie wilden filmen?
Uslu: ‘We kamen toevalligerwijs bij het IC-support team terecht. Er zijn veel andere reportages en documentaires over corona gemaakt. Maar deze film gaat echt specifiek over de levenslijn tussen de patiënt en familieleden.’
We zitten nu in een avondlockdown. Hoe kijken jullie nu terug op deze eerste golf?
Mok: ‘De eerste golf had echt het pioniersgevoel. Niemand wist iets, er was paniek, mensen moesten gerustgesteld worden met dingen waarvan ze niet wisten of het wel klopte. Dat maakt het heel heavy. Wij zaten daar indirect bovenop. Nu is er wéér een golf, we zijn er bijna aan gewend. Hoe vervelend dat ook is.’
Hoe gaat het nu met de bellers?
Mok: ‘De bellers werken allemaal nog steeds in het ziekenhuis. Ik hoorde wel dat het supportteam is opgeheven. Dat was alleen bij de eerste golf, nu doen ze het niet meer. Volgens mij zijn de regels minder strikt, waardoor familieleden sneller bij hun geliefden kunnen zijn.’
Hebben de hoofdpersonen de film gezien?
Uslu: ‘We hadden de première van deze film tijdens het NFF. Het was een spannende avond: de bellers waren er, samen met de familieleden en sommige patiënten. Ik kan je zeggen: het was een erg emotionele première.’
Mok: ‘De bellers zagen de familieleden op de première voor het eerst. Dat was heel apart, alles kwam samen in dat zaaltje in Utrecht.’
De bellers werd tijdens het Nederlands Filmfestival genomineerd voor de Prijs van de Nederlandse Filmkritiek.