Abel Vos 3 juni 2022

Als kampioen gewichtheffen was Meline Daluzyan de nationale heldin van Armenië. Toen Meline bekendmaakte als man door het leven te willen gaan, werd hij de nationale vijand. Regisseurs Inna Sahakyan en Paul Cohen volgen Mel en zijn vriendin Lilit in deze indringende documentaire, die zelf ook grote protesten in Armenië veroorzaakte. 

Bent u zelf een sportfan?
‘Nee, totaal niet. Wel kende ik Meline van tv. Ze was één van de veelbelovende sporters van Armenië, vrijwel iedereen kende haar. Toen ik bij de Olympische Spelen van 2016 opeens niks meer over haar hoorde, was ik dus verbaasd. Ik las over zijn wens om als man door het leven te gaan en kreeg de nationale ophef hierover mee. Als vrouwelijke gewichtsheffer had Mel alles: succes, roem en voldoende financiële middelen. Hij moest alles opgeven om zichzelf te kunnen zijn. Hoe diep moet je pijn dan zijn? Nadat ik hem mijn eerdere films liet zien, wilde hij meewerken. Ik denk dat hij ook gewoon zijn verhaal kwijt wilde.’

De film zelf raakte ook betrokken in een mediastorm. Hoe was dat voor jou?
‘Na de Armeense fluwelen revolutie in 2018 kregen we een progressieve regering en daarmee een onafhankelijk en transparant filmfonds. Ik waagde een gok en stuurde dit documentaireplan op. Toen bekend werd dat mijn film financiering zou krijgen, kwam de film gelijk in een mediastorm terecht. De vorige regering gebruikte dit nieuws in hun haatcampagne tegen de nieuwe regering: ‘Deze transgender-overheid geeft geld aan transgenderpropaganda.’ Het was pure manipulatie: niemand had de film gezien, niemand wist nog waar de film precies over ging. Er braken grote protesten uit die zo’n twee maanden duurden. Het was bizar om mee te maken. Ik kreeg natuurlijk enorm veel e-mails, telefoontjes en online-berichten. Journalisten probeerden constant iets uit me te halen in interviews. Ik probeerde het te ontwijken.’

Hoe was dit voor Mel?
‘Toen hij ervoor uitkwam als man door het leven te willen gaan had hij zelf een grote mediastorm meegemaakt. Deze keer was de haat vooral gericht aan de regering. Hoewel het voor hem ook lastig was, was hij vooral degene die mij hielp. We praatten elke avond en hij stelde me gerust. ‘Geen zorgen, het gaat voorbij, geef er geen aandacht aan.’ Wat voor hem vooral pijnlijk is, is dat hij nog steeds niet met rust wordt gelaten, ook niet nadat hij naar Nederland is ontvlucht. Armenië heeft een goede sportman en een geweldig persoon verloren.’

Wat zegt de situatie van Mel over LHBTIQA+-acceptatie in Armenië?
‘Ik denk dat het enkele generaties nodig heeft om de situatie te verbeteren. We hebben een streng Christelijke en nationalistische samenleving die de LHBTIQA+-gemeenschap vooral ziet als een bedreiging voor traditionele waarden. Veel mensen in Armenië denken dat elke film over LHBTIQA+ puur propaganda is. In het debat hierover ontbreken de persoonlijke verhalen. Dat hoop ik met mijn film te veranderen.’

Wordt uw film vertoond in Armenië?
‘We wachten op rustigere politieke tijden. Als ik de première nu zou houden, zouden er onnodige spanningen komen. We zijn wel van plan om een filmvertoning te organiseren, maar we weten nog niet wanneer.’

Wat hoopt u te bereiken met uw film?
‘Ik hoop dat Mel en Lilit zich speciaal voelen en dat hun verhaal wordt erkend. Het vertellen van je verhaal kan helpen om pijn te verzachten. Ook kan het hoop bieden voor andere LHBTIQA+-mensen. Mel werd in Armenië gezien als nationale vijand. Als zelfs hij zijn problemen kan overwinnen, dan kan iedereen het. Ik hoop dat mijn film anderen kan helpen om niet bang voor jezelf te zijn.

Hoe gaat het nu met ze?
‘In Armenië waren Mel en Lilit sterk met elkaar verbonden. Ze herkenden en voelden elkaars problemen. Ook moesten ze elkaar beschermen in een harde samenleving. Bij hun verhuizing naar Nederland groeiden ze uit elkaar. In dit veilige en comfortabele Nederland hoefden ze elkaar niet meer te beschermen. Ik denk dat ze daarmee ook een soort connectie verloren. Ik vond het natuurlijk erg jammer om te zien, maar dat is het leven. Het gaat verder goed met ze. Mel doet een zorgopleiding en werkt parttime in een verzorgingstehuis. Lilit studeert ook.’

Wat vonden ze van de film?
'Ja, dat is natuurlijk het aller-engste ooit voor een filmmaker. Mel heeft de vertoning vaak uitgesteld. Hij vond het moeilijk om te zien, maar vond wel dat ik zijn verhaal goed heb weergegeven. Ook Lilit vond het confronterend, maar omdat zij meer betrokken was bij het montageproces, was de film voor haar minder een verrassing.'

Waar ben je nu mee bezig?
‘Naast deze film werkte ik aan een heftige documentaire over de Armeense Genocide. Dat proces duurde zeven jaar. Twee zware films dus, die allebei zijn afgerond. Dat voelt als een enorme opluchting. Nu ga ik op zoek naar een lichter onderwerp. Ik ben begonnen aan een documentaire over een verzorgingstehuis.  Je kan nooit het heftige van het leven ontwijken, maar de toon van de film is zacht.’