Wat inspireert Aynouk Tan?

In de ideale wereld van Aynouk heeft iedereen de ruimte om een identiteit te creëren waar diegene zich prettig bij voelt.

‘Ik probeer op dat vlak zelf een voorvechter te zijn. En dan met name voor identiteiten die gemarginaliseerd en gediscrimineerd worden.’ Daarmee verzet Aynouk zich tegen de vraag over wat ‘in’ is en wat ‘uit’. ‘Ik wil juist ruimte maken voor verschillende vormen van expressie die, bijvoorbeeld binnen de mode, buiten het narratief vallen van wat je aan moet hebben of wat representief is.’

Aynouk verzamelde twee titels die de thema’s gender en identiteit onder de loep nemen.

‘Ik vind dat er in ‘Beste reizigers’ (2019) op een hele heldere manier en met inspirerende sprekers duidelijk wordt gemaakt dat gender veel meer kan betekenen dan man en vrouw. Deze aflevering maakt zichtbaar hoe de tweedeling die in de maatschappij verweven zit, voor veel beperkingen kan zorgen. Als je je erin verdiept zie je hoe absurd die tweedeling van ‘man’ en ‘vrouw’ eigenlijk is. ‘Beste reizigers’ maakt dus heel duidelijk dat gender een spectrum is, en niet een kwestie van twee uitersten.’

‘In ‘Changing the Game’ (2022) zie je de gevolgen van de tweedelingen duidelijk terugkomen. Je ziet dat mensen buiten de boot vallen. En dat brengt zo ontzettend veel pijn en leed met zich mee. Wij hebben als mensheid heel veel verschillende structuren opgezet. Zo ook het indelen aan de hand van ‘man’ en ‘vrouw’. Dat er categorieën zijn gemaakt die zijn gebaseerd op je geslachtsdeel is zo’n dominant idee. Dat vind ik kwalijk. En in deze documentaire zie je wat de gevolgen daarvan kunnen zijn. Ik denk dat we daar slimmer, beter en creatiever mee moeten omgaan zodat iedereen een plek kan krijgen. Misschien kunnen we sporters wel indelen op basis van hoeveel testosteron ze hebben?’

De documentaire 'Indisch Zwijgen' (2023) voelde herkenbaar aan voor Aynouk: ‘Mijn vader is toen hij twintig was vanuit Indonesië naar Nederland gekomen. Vanwege zijn oorspronkelijk Chinese afkomst behoort hij tot de groep genaamd Peranakan. Dat zijn Chinezen die gemigreerd zijn naar onder andere Indonesië. Maar eerlijk gezegd weet ik er niet heel veel vanaf. Dat is misschien ook juist het probleem. En daarom herken ik me in de invalshoek die de makers kiezen.

Daarnaast past het ook in het actuele debat over gedeelde geschiedenis. Het verhaal dat we op de middelbare school krijgen over wat Nederlandse helden hebben voortgebracht. Dat narratief wordt nu toch een beetje genuanceerd. Persoonlijk vind ik dat heel prettig, want het is belangrijk om je te herkennen in de geschiedenis en je erin te kunnen spiegelen. Als queer persoon met een migratieachtergrond zijn de wegen in de maatschappij eigenlijk niet zo duidelijk voor je vastgelegd. Dus moet je zelf paadjes ontdekken. Dat is lastig als je niet weet waar je vandaan komt. Ik vind het dus goed dat jonge mensen het zwijgen doorbreken door onderzoek te doen naar hun achtergrond.’

‘De documentaire Everything Must Fall (2019) stemde mij heel erg hoopvol. Het komt de hele tijd op hetzelfde thema neer: structuren doorbreken die als vanzelfsprekend worden aangenomen. En in mijn omgeving zie ik een jongere generatie die opstaat en doorziet dat structuren moeten veranderen.

Ik geloof dat we een nieuwe wereld kunnen vormgeven omdat de wereld waarin we nu leven ook vormgegeven is. En deze documentaire laat zien hoe belangrijk het is om het grotere plaatje te blijven zien, alle elementen aan te durven kaarten en er vervolgens gedrag aan te koppelen. Het gaat niet alleen over zwarte personen of over de positie van studenten. Dat staat in deze documentaire wel voorop, maar het gaat ook over het verschil tussen arm en rijk, het koloniale verleden, het patriarchaat en het is dus een alomvattende systeemkritiek.’

‘Bij Queer Amsterdam hebben we het credo “Niks over ons, zonder ons.” Waarom? Witte, heteromannen hebben in de geschiedenis zoveel besluiten genomen over allerlei andere mensen. De gevolgen daarvan zie je heel goed terug in een serie als ‘Reference man’ (2022). Auto's, pillen en medicijnen blijken vaak voor één soort lichaam te zijn ontwikkeld. Namelijk het lichaam van een gemiddelde man.’

“Paris is Burning’ (1990) is toch wel een van mijn eerste grote inspiratiebronnen. Het gaat in essentie over dansen en jezelf vieren als protest. Het gaat over de ballroomscéne in de jaren tachtig en negentig in New York. Een tijd waarin, zeker queer personen van kleur, zich niet geaccepteerd voelden én werden in de samenleving. De documentaire laat zien hoe met name die groep elkaar in een veilige ruimte ontmoet en empowered. Jezelf mogen laten zien; dat heeft wel een basis gelegd voor wat ik nu doe.

Mensen die ‘De rebellie van Vivienne Westwood’ hebben gezien raadt Aynouk aan om zeker ook ‘Queercore’ (2017) te bekijken. ‘Hierin zie je waar Vivienne Westwood het eigenlijk echt over wilde hebben: kleding als middel om je proteststem te laten horen. ‘Queercore’ gaat heel erg over jezelf op een nieuwe manier vormgeven. En in die zin is dat ook echt een inspiratiebron voor mij geweest. Zo heeft het me bijvoorbeeld geleerd om altijd naar de kringloop te gaan en uit de buurt te blijven van de vaste kledingregels. Zo geef je letterlijk je gender anders vorm.’