Vijf kijktips voor Movies that Matter 2025

De beloofde onafhankelijkheid kwam er nooit. In The Promise reconstrueert Daan Veldhuizen hoe West-Papoea begin jaren zestig het slachtoffer werd van een schimmige deal tussen Nederland en Indonesië, dat de heerschappij in het voormalige Nederlands Nieuw-Guinea overnam.

Nauwgezet stoft Veldhuizen dit vrijwel vergeten hoekje van Neerlands koloniale geschiedenis af. Want hoewel de naar schatting tweeduizend Nederlanders met een Papoea-achtergrond alsmaar aandacht vragen voor het onrecht dat hen is (en door Indonesië nog altijd wordt) aangedaan, krijgen ze die zaak maar niet goed over het voetlicht gebracht, vertellen ze in deze ontluisterende film.

Met prachtig, gerestaureerd 35 mm-archiefmateriaal toont Veldhuizen ook hoe die dekselse Nederlanders zich ooit in West-Papoea meldden om de inheemse bevolking te civiliseren. Hij kan daarbij ook terugvallen op interviews uit die tijd. ‘Onze opdracht was om deze mensen op te voeden, ze uit de misère van het stenen tijdperk te halen, waarin zij tot nog toe geleefd hadden’, zegt één van deze ‘white saviors’ in een film die het onrecht dat de Papoease bevolking is aangedaan zeer overtuigend agendeert.

Begin 2023 wordt Christo Grozev, de veelgeprezen burgerjournalist van Bellingcat die in een cruciale rol speelde in het onderzoek naar MH17 en de vergiftiging van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, geconfronteerd met een Russisch complot om hem te vermoorden. Dat is het startpunt van de spannende en urgente documentaire Antidote van James Jones.

Jones belicht ook nog twee andere cases in deze met straffe animaties vormgegeven film: het tragische lot van het Russische oppositielid Vladimir Kara-Murza, dat na twee pogingen om hem te vergiftigen nu wordt berecht voor landverraad. En een Russische klokkenluider, met behulp van deepfake-technologie onherkenbaar gemaakt, die betrokken was bij de ontwikkeling van nieuwe gifsoorten en Rusland nu definitief achter zich wil laten. Hij moet alleen zijn gezin nog het land uit zien te smokkelen.

Stuk voor stuk betalen deze dappere opponenten van Poetin een onmogelijke prijs voor hun verzet tegen het Russische regime. Antidote maakt de dreiging die hen en de hunnen permanent boven het hoofd hangt en hun hele leven dreigt te overschaduwen heel tastbaar en ontwikkelt zich zo tot een cruciale film over het hedendaagse Rusland.

Als maker zit Sunny Bergman de tijdgeest altijd dicht op de huid. Nu er een nieuwe Wet seksuele misdrijven ligt, waardoor seksueel grensoverschrijdend gedrag ook strafbaar is als er geen dwang of geweld is gebruikt, gaat ze op basis van een provocerende vraag (zijn veel mannen potentiële verkrachters?) op pad met een mobiele studio.

Terwijl ze enkele vrouwen in dit biechthokje laat vertellen over hun nare ervaringen met het andere geslacht en een jonge vrouw volgt terwijl zij onderzoekt of/hoe ze werk kan maken van haar traumatische nacht met een man die haar wellicht heeft gedrogeerd, laat ze ook enkele mannen aan het woord. Hun bijdragen blijven echter veelal beperkt tot een enkele korte quote.

Bergman gaat verder in gesprek met enkele zedenrechercheurs, volgt de rechtszaak tegen een man die wordt verdacht van meerdere aanrandingen en verkrachtingen en berekent met een stift op een vel papier hoeveel verkrachtingen er eigenlijk plaatsvinden en hoe schrikbarend weinig aangiftes daaruit voortvloeien.

Hoewel ze in Blauwe ballen soms kort door de bocht gaat, snijdt Sunny Bergman in deze typische Sunny Bergman-film weer wezenlijke thema’s aan, die menige man tot nadenken en wellicht ook zelfreflectie zouden moeten aanzetten – al betekent dit natuurlijk niet dat ze dan ook klakkeloos al haar conclusies hoeven over te nemen.

In deze observerende film krijgt Tommy Gulliksen een unieke kijk in het werkleven van de secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, tijdens het laatste jaar van zijn ambtstermijn. Hij blijft daarin de Oekraïense president Volodymyr Zelensky ondersteunen, beijvert zich om Finland en Zweden ondanks Turkse bezwaren te laten toetreden tot de NAVO en moet intussen de rijen gesloten zien te houden in de inmiddels 75-jarige alliantie van Noord-Amerikaanse en Europese landen.

Als NAVO-boegbeeld is Jens Stoltenberg duidelijk in zijn element. Gulliksen kijkt mee terwijl hij met zijn team onderhandelingen voorbereidt, stuurt en evalueert, tijdens internationale tops wereldleiders de goede kant op probeert te masseren en steeds z’n ogen op de bal houdt: het verzekeren van de steun aan Oekraïne. ‘We hebben een belofte gedaan waar we ons misschien niet aan kunnen houden’, zegt hij somber, tijdens één van de vele tussendoorinterviewtjes die hij onderweg heeft met de documentairemaker. En zet er vervolgens weer onvermoeibaar z’n tanden in.

Zo biedt Facing War, via een uiteindelijk onverwoestbaar optimistische man, een intrigerende blik achter de schermen bij ‘s werelds ultieme ‘old boys network’, waar wordt beslist over oorlog en vrede.

Of het nu nazi’s, klimaatactivisten, christenen, vredesdemonstranten of fundamentalistische moslims zijn, in Stockholm probeert de politie daadwerkelijk hun beste vriend te zijn. Althans, de Dialog Polis. Een kleine unit binnen de Zweedse politie die is opgericht na de rellen tijdens de Eurotop van 2001 in Gothenburg. Deze agenten proberen onlusten te voorkomen en willen tegelijk het in de grondwet vastgelegde demonstratierecht en recht op vrijheid van meningsuiting borgen.

Regisseur Susanna Edwards hanteert in deze observerende film met verve het ’show, don’t tell’-principe. Ze registreert haar hoofdpersonen terwijl ze zich staande proberen te houden in de frontlinie van de democratie en voegt daar alleen muziek en – soms ook een uit interviews samengestelde ‘inner voice’ – aan toe.

De medewerkers met hun gele hesjes moeten een dempend effect hebben in een wereld waarin burgers hun rechten kennen, gebruiken en vaak ook proberen op te rekken en anderen daarmee tot last zijn, tegen zich in het harnas jagen of helemaal overstuur maken.

Het is voortdurend spitsroeden lopen voor deze politieagenten, die de verschillende crises met hun tong moeten proberen te bezweren: demonstranten hun ding laten doen, tegelijk de openbare veiligheid bewaken en, als ‘t enigszins kan, zelf ook nog heelhuids uit de strijd komen. En dat is, in vaak onoverzichtelijke situaties, minder vanzelfsprekend dan het lijkt.