‘’Mensen hebben geen idee hoe Nederland seks heeft’’

'’Een vaginistische reactie is het onwillekeurig samentrekken van de bekkenbodemspieren op het moment dat een vrouw iets wil inbrengen in haar vagina. Daardoor is gemeenschap niet mogelijk en vaak ook het inbrengen van een vinger of tampon niet, ondanks de wens daartoe.’’ Minke de Boer voegt aan haar verhaal toe dat niet elke vorm van vaginisme hetzelfde is: ‘’Bij sommige vrouwen zijn de spieren continu aangespannen dan is er sprake van een overactieve bekkenbodem en bij andere vrouwen gebeurt dit alleen wanneer er iets ingebracht wordt.’’ Er is veel verwarring over het aantal vrouwen dat lijdt aan vaginisme. In de wetenschap is men erover uit dat 1 op de 20 vrouwen vaginisme heeft en 1 op de 20 vrouwen dyspareunie. Het verschil tussen vaginisme en dyspareunie (pijn bij het vrijen) is dat iemand met een vaginistische reactie niks in kan brengen, terwijl dat bij iemand met dyspareunie wel kan, maar zeer pijnlijk is.’’ Tien procent van de vrouwen in Nederland ervaren dus vaginistische reacties of pijn bij de seks.

‘’De een heeft al vanaf jongs af aan last van vaginisme, de ander ontwikkelt het op latere leeftijd’’, vertelt Minke de Boer. Fetske Hogen Esch vervolgt: ‘’De oorzaken van vaginisme lopen uiteen. We zien dames in onze kliniek voorbij komen die een traumatische ervaring hebben meegemaakt zoals incest of een verkrachting, maar ook vrouwen die door stress of een pijnlijke ervaring last hebben van vaginistische reacties.  Dan zijn er ook nog vrouwen die door rug, heup of bekkenklachten last hebben van gespannen bekkenbodemspieren. Omdat er heel veel verschillende oorzaken zijn, bestaan er ook veel verschillende behandelmethoden.’’

Wanneer een patiënt contact heeft met een huisarts, seksuoloog of bekkenfysiotherapeut wordt er een traject gestart om de vaginistische reacties te stoppen. Een traject is in veel gevallen een combinatie van een behandeling door zowel een bekkenfysiotherapeut en een seksuoloog. Vaginisme heeft vaak te maken met een wisselwerking tussen lijf en geest waardoor deze combinatie voor de hand ligt. De gemiddelde duur van zo’n traject ligt tussen een halfjaar en een jaar, maar kan soms ook korter of langer duren.  

De seksuoloog houdt zich bij de behandeling bezig met het stoppen van angstreflexen, het achterhalen van negatieve gevoelens en gedachten, het analyseren van relationele verhoudingen en het opbouwen van positieve seksuele ervaringen. De bekkenfysiotherapeut houdt zich op haar beurt bezig met de bekkenbodem. Hogen Esch vertelt over hun werkwijze: ‘’Bij een patiënt kijken we als fysiotherapeuten eerst waar het probleem ontstaan is en hoe iemand met haar vaginisme omgaat. Naar aanleiding van een uitgebreid vraaggesprek (anamnese), legt de bekkenfysiotherapeut de onderzoeksmogelijkheden uit waarna in gezamenlijk overleg wordt besloten wat er gebeurt. Indien mogelijk worden de bekkenbodemspieren onderzocht. Dat kan op veel manieren, via een inwendig onderzoek, met behulp  van apparatuur (echografie, biofeedback), maar ook zonder inwendig onderzoek is het mogelijk om informatie te verkrijgen over de spierfunctie. Aan de hand van de uitkomst van het onderzoek wordt een behandelplan opgesteld. Ontspanning is belangrijk, het leren voelen van de bekkenbodemspieren vormt de basis. Je kunt immers niets veranderen aan de spanning in de spieren als je deze niet voelt. De behandeling hangt ook in grote mate af van de oorzaak van de spanning in de spieren. Als een traumatische ervaring vooraf gegaan is aan het ontwikkelen van deze klachten dan is het heel belangrijk dat daar binnen de behandeling aandacht voor is. Soms is het probleem ook meer mechanisch als de bekkenbodemspieren aanspannen om een rugprobleem te camoufleren. Dan zal het accent van de behandeling meer op het doen van stabiliserende oefeningen komen te liggen. Als bekkenfysiotherapie de oplossing niet is, verwijzen we door. Dit is een klacht die veelal multidisciplinair (door meerdere specialisten tegelijk) zal worden behandeld. Wij hebben als bekkenfysiotherapeuten goede lijnen met seksuologen, huisartsen, urologen en vele andere specialisten.’’

In My Fucking Problem vertelt een meisje dat ze op een dag ‘’gewoon weer seks kon hebben’’. Iets waar elke vrouw die aan vaginisme of dyspareunie lijdt van droomt. Maar hoe realistisch is dit? ‘’Dit kan inderdaad voorkomen, met name wanneer er een zwaarwegende stressfactor wegvalt’’, vertelt Minke de Boer. ‘’Soms heeft de vaginistische reactie een functie namelijk omdat iemand in een relatie zit die niet goed voor haar is. Dan zie je dat er bij een andere partner geen klachten meer zijn. Maar je kunt ook denken aan een baan die veel stress geeft.. Het is wel echt uitzonderlijk dat vaginisme van de ene op de andere dag verdwijnt zonder behandeling. Hoop op verbetering is niet verkeerd, maar als je last hebt van vaginisme raad ik aan om direct een professional op te zoeken.’’

Wanneer je last hebt van vaginisme of dyspareunie raadt Minke de Boer aan om direct te stoppen met pijnlijke handelingen. ‘’Als een poging tot gemeenschap de laatste tien keer pijn deed weet je eigenlijk wel dat de volgende keer ook pijn gaat doen. Vul je seksuele repertoire in met leuke dingen en oefen tegelijkertijd met het inbrengen van je eigen vinger en later eventueel die van je partner. Hierbij is het belangrijk dat je door de angst heen komt, zodat je lichaam zich ontspant en er ruimte ontstaat. Als dit niet goed gaat, kun je het best professionele hulp zoeken van je huisarts, een NVVS geregistreerd seksuoloog of een geregistreerd bekkenfysiotherapeut. Want het is echt lastig om dit zelf op te lossen.’’

Fetske Hogen Esch vertelt wat ze ook tegen nieuwe patiënten zegt: ‘’Ik vergelijk het bekken met een loungeplek: het is een fijne plek waar je je thuis voelt en het leuk is om iemand uit te nodigen. Wanneer je een vervelende ervaring hebt gehad, is het alsof er is ingebroken op deze plek. Je sluit de ramen en deuren en rent naar boven, je schakelt eigenlijk je gevoel uit. Veel vrouwen met vaginisme besluiten dan om niet meer naar beneden te komen. Sommigen proberen om te pleasen nog wel de deur open te zetten voor iemand, met alle pijnlijke gevolgen van dien. Die houding is destructief.’’ Aan dit verhaal voegt Hogen Esch toe dat het niet uitmaakt met welke expert je contact opneemt, zolang je maar actie onderneemt. ‘’Iedere professional op dit gebied, of het nu een bekkenfysiotherapeut, seksuoloog of huisarts is, zal zijn best doen om je probleem op te lossen en van jouw bekken weer een fijne loungeplek voor jezelf te maken.’’

De fysiotherapeuten uit de praktijk van Fetske Hogen Esch hebben My Fucking Problem stuk voor stuk bekeken. ‘’Ik vond het een prachtige film en ik hoop dat het taboe van vaginisme door dit document doorbroken wordt. Mensen hebben geen idee hoe Nederland seks heeft en zetten zichzelf te veel onder druk. Er heerst een belachelijk idee in Nederland dat iedereen 2 à 3 keer per week wilde seks moet hebben, terwijl dat voor heel veel mensen niet haalbaar is. Veel van mijn patienten zie ik na een lange, frustrerende periode verschijnen met pijn bij seks bij mijn praktijk. Het blijkt dan vaak dat ze zich eerder te veel geneerden om naar een professional te gaan.’’ Ze vervolgt: ‘’ik hoop dat niet alleen het taboe doorbroken wordt, maar ook dat vrouwen als Anne niet te snel berusten in hun lot. In heel veel gevallen is er uiteindelijk een oplossing en hoe eerder je die vindt, hoe beter het voor jezelf is.’’

Minke de Boer vindt My Fucking Problem een dapper gemaakte film. ‘’De verschillende verhalen legt Anne van Campenhout mooi naast elkaar en ze vertelt in dit persoonlijke portret goed wat zij lastig vindt aan haar aandoening. Als seksuoloog had ik graag meer willen weten over de ontstaansgeschiedenis, en hoe haar situatie precies is. In interviews lees ik nu terug dat zij vooral pijn heeft bij de huid van de vagina ook bij het dragen van strakke broeken, dat noemen we niet direct vaginisme maar provoked vulvodynia met een vaginistische reactie. Dat is veel lastiger te verhelpen dan enkel een vaginistische reactie. ’’

"In de talkshow werd genoemd dat 90% geneest. Die getallen zijn alleen van toepassing op vaginistische vrouwen die geen pijn hebben. Ik val buiten die groep, net als de meeste vrouwen in mijn film. Deze getallen gaan niet over de totale groep van vrouwen voor wie penetratie pijnlijk is en daar gaat de film wel over. Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen primair vaginisme (klassiek vaginisme) en secundair vaginisme (de verkramping is dan gevolg van dyspareunie of focale vestibulitis)."