Alex Gibney

De 63-jarige documentairemaker Alex Gibney werd geboren in 1953 in New York City. Na het behalen van zijn bachelorsdegree aan Yale University ging hij naar de Filmacademie in Los Angeles. In 1980 kwam zijn eerste film 'The Ruling Classroom' uit over een sociaal experiment op een middelbare school in Californië. Sindsdien maakte hij nog meer dan dertig andere films.

Zijn doorbraak kwam met de documentaire Enron: The Smartest Guys in the Room uit 2005 die de val van het energieconcern Enron laat zien. In 2001 ging dit bedrijf failliet en stonden meer dan 20.000 mensen op straat. Jarenlang had Enron met allerlei schimmige constructies verbloemd dat het niet goed ging. De immorele top van het bedrijf wist zich vlak voordat het bedrijf ineenstortte nog eens flink te verrijken. Uiteindelijk kregen de fraudeurs na vier jaar onderzoek lange gevangenisstraffen. De documentaire werd genomineerd voor een Oscar.

Vervolgens maakte hij in 2007 de documentaire Taxi to the Dark Side over de martelpraktijken die de Amerikanen toepasten op oorlogsgevangenen tijdens de War on Terror. De film draait om een Afghaanse taxichauffeur, die ervan werd verdacht terroristen te hebben vervoerd, vijf dagen lang hardhandig ondervraagd en stierf aan de gevolgen daarvan. Met deze film won Gibney dit keer wel een Oscar.

In 2013 won hij een Emmy Award voor de documentaire Mea Maxima Culpa - Silence in the House of God over het seksuele misbruik in de katholieke kerk. En in 2015 kreeg hij drie Emmy Awards voor Going Clear: Scientology & the Prison of Belief over de gesloten geloofsgemeenschap Scientology. Hierin toont hij acht voormalige leden van de Scientology Kerk. Ze praten over hun vaak schokkende ervaringen, over wat hen aantrok binnen Scientology en waarom ze uiteindelijk de kerk hebben verlaten. Daarnaast toont de film onder meer het ontstaan van de kerk door oprichter L. Ron Hubbard en de enorme populariteit in Hollywood en ver daarbuiten. 

De Scientology kerk heeft zich hevig verzet tegen de film die volgens hen bol staat van de leugens. Geïnterviewden uit de film zouden zijn bedreigd en onder druk gezet zijn in opdracht van deze kerk.

Alex Gibney laat zien hoezeer de verschillen tussen rijk en arm in de VS alleen maar zijn toegenomen. De film concentreert zich op Park Avenue, een lange straat die van Manhattan naar de Bronx, in het noorden van New York loopt. Op 740 Park Avenue in Manhattan bevindt zich een appartementencomplex waar alleen maar miljardairs wonen. Zij weten hun politieke macht zo aan te wenden dat ze minder belasting betalen dat de armen die een paar kilometer verderop in de Bronx wonen. Uit zijn film wordt duidelijk dat je in Amerika alleen niet meer het van krantenjongen tot miljonair kunt schoppen.

Zijn nieuwste grote film Zero Days gaat over het gevaar van cyberoorlog dat de wereld bedreigd. Met het Stuxnet-virus dat door de VS en Israël ontwikkeld zou zijn is reeds de eerste cyber-oorlogsdaad voltrokken. Er wordt echter nog niet of nauwelijks openlijk gesproken over hoe we met deze nieuwe manier van oorlogsvoering moeten omgaan en hoe we het onder controle kunnen houden.

De documentaire Elián werd niet door Gibney geregisseerd maar hij voerde wel eindredactie over de film. In 1999 werd het Cubaanse vluchtelingetje Elián González bij Florida uit de zee gered. De vijfjarige Elián en zijn moeder vluchtten per boot van Cuba naar de VS. Zijn moeder overleefde de oversteek niet. Zijn vader wilde dat zijn zoon naar Cuba terug zou komen, er ontstond een juridisch gevecht over de voogdij tussen hem en familie uit Miami. Het grote mediaspektakel kwam na een maandenlange strijd tot een einde, toen Amerikaanse agenten een inval deden bij de familieleden om Elián te bevrijden. Hij werd als een held ontvangen op Cuba en Fidel Castro werd een vriend van de familie González. Elián González is nu volwassen en vertelt wat er destijds is gebeurd en hoe de positie van Cubanen in Amerika compleet is veranderd.

Alex Gibney wordt vaak geprezen voor zijn gave om complexe onderwerpen overzichtelijk en begrijpelijk neer te zetten. Ook lukte het hem vaak om veel en belangrijke 'insiders' voor zijn camera te krijgen. Ondanks dat veel van zijn films bestaan uit 'pratende hoofden' weet hij deze toch vaak spannend en voor een (relatief) groot publiek te maken. Zijn keuze voor de onderwerpen en de sensationele manier waarop hij deze neerzet roepen echter ook kritiek op. Volgens sommigen zou hij selectief winkelen in de feiten en deze zo presenteren zodat ze het verhaal dat hij willen ondersteunen.

Documentairemaker Helmut Boeijen schreef eerder al een stuk voor de Correspondent waarin hij het succes en de kritiek op Alex Gibney uiteenzet.