Desmet werd door VTM gevraagd om een documentaire te maken over een boek dat Europarlementariër Guy Verhofstadt had geschreven, maar hij wilde liever de Brexit vanachter gesloten deuren volgen. ‘Toen hebben Verhofstadt en ik gedineerd en de week erop mocht ik al gaan filmen.’
‘Na een maand filmen, dacht ik dat ze me wel naar buiten zouden smijten, maar dat gebeurde niet. Uiteindelijk heb ik Brexit-coördinator Guy Verhofstadt, zijn team en de Brexit-stuurgroep twee jaar lang wekelijks gevolgd’, vertelt Lode Desmet, regisseur van de BBC-documentaire Brexit Behind Closed Doors.
Ging het zo makkelijk?
‘Nou, relatief gemakkelijk. Verhofstadt en ik hebben een avond lang gesproken over het maken van een documentaire over de Brexit-onderhandelingen. Zijn team had hem goed geïnformeerd over mij en ook eerdere films van mij bekeken, zodat ze wisten of ik er echt iets goeds van zou kunnen maken. Tijdens dat gesprek hebben we mondelinge afspraken gemaakt en die zijn ook mondeling gebleven.’
Wat hielden die voorwaarden in?
‘We hebben afgesproken dat ik hem altijd zou mogen volgen en dat hij zich niet zou mogen mengen in de montage. Natuurlijk mocht hij de film wel op voorhand zien en als hij iets zou zien dat hem tegenstond, zouden we het er samen over hebben. Hij zou mij proberen te overtuigen waarom het eruit moest en ik zou beargumenteren waarom het erin moest blijven en dan op die manier de knoop doorhakken. Ik heb uitgelegd dat hoe meer ik zou mogen gebruiken voor mijn film, des te beter hij zou worden. Ik heb hem uitgelegd dat je in een goeie film heel veel kan tonen, als het maar juist is gekaderd. Dus het was aan mij om dan maar een goeie film te maken, waarin ik veel kon tonen, ook meer “politiek incorrecte" momenten. Elke ‘fuck you’ heeft een geschiedenis in mijn film; je begrijpt de frustraties.’
'Ik was altijd bij de Brexit-vergaderingen, dus dan word je onderdeel van het meubilair'
Waarom wilde Verhofstadt hieraan meewerken?
‘Het is exposure voor hem. De deadline van de film was 29 maart omdat Engeland dan zou uittreden, dit is natuurlijk niet gebeurd. Maar dan alsnog is de film uitgebracht in aanloop naar de Europese verkiezingen, dus dat kwam hem evenwel goed uit. En ik vind het fijn dat hij er ook iets aan heeft. Het is een goede deal zo.’
Kreeg je echt onbeperkte toegang tot Guy Verhofstadt?
‘Ja, overal waar Verhofstadt heenging, mocht ik bij zijn. Tenzij de persoon waarmee hij een afspraak had toestemming weigerde. Dit gebeurde vaak bij de Britten waarmee hij overlegde. Maar de keren dat ik er wel bij mocht zijn, was het ook niet zo interessant. Alles wat ze dan tegen elkaar zeiden, was heel grondig voorbereid en daardoor ook heel formeel. De voor- en nagesprekken zijn veel boeiender omdat er dan open wordt gesproken.’
Niet iedereen leek altijd even blij met de camera.
‘Michel Barnier, de hoofdonderhandelaar van de Brexit, was er niet echt dol op. Hij is een heel voorzichtig politicus en zou zich nooit zo uiten en laten zien als Verhofstadt en zijn team dat hebben gedaan. Hij was in het begin ook argwanend. Maar op een gegeven moment werd dat minder. Ik was namelijk altijd bij de Brexit-vergaderingen, dus dan word je onderdeel van het meubilair. En hij merkte dat ik niks uitlekte van wat er werd besproken. Daarbij duren die vergaderingen erg lang en ik zat die altijd volledig uit, waardoor ik hun respect won.’
Tekst gaat verder na afbeelding.
©
Lode Desmet / Majority Flemish
Had je weleens het gevoel dat mensen zich inhielden als jij erbij was?
‘Integendeel. Ik was juist verbaasd over de mate waarin ze zich niet inhielden. Het team zei wel dat Verhofstadt iets kalmer was als ik erbij was. Al weet ik niet waar dat precies aan lag. Maar desalniettemin heb ik hem kunnen portretteren zoals hij is.’
Hoeveel heb je eigenlijk gefilmd?
‘Ik heb twee jaar lang minimaal twee dagen in de week gefilmd. Als ik niet aan het filmen was, transcribeerde ik alles wat ik had gefilmd zodat ik tijdens de montage scènes zou kunnen uitschrijven. Anders is het een onmogelijke opgave om materiaal te ordenen wat je in twee jaar hebt verzameld.’
Wat vond je het moeilijkst tijdens het filmen?
‘De houding die ik moest aannemen ten opzichte van bijvoorbeeld Guy Verhofstadt. Als je mensen twee jaar lang zo intens volgt, kun je geen rolletje blijven spelen. Je moet jezelf proberen te zijn, zonder domme dingen te zeggen. Het zijn competitieve mensen, ze dagen je graag uit en dan moet je met een gevat antwoord terugkomen. Dat is soms lastig.’
Wat vond Guy Verhofstadt van het eindresultaat van Brexit: Behind Closed Doors en moest je nog iets aanpassen aan de documentaire?
‘Verhofstadt heeft af en toe wel moeten slikken tijdens het kijken van de film. Maar uiteindelijk heb ik niks aan mijn montage hoeven veranderen. Ik denk dat hij daar wat makkelijker in meeging omdat hij transparantie heel belangrijk vindt. Ook denk ik dat hij mij respecteert als onafhankelijke documentairemaker. Zijn vrouw komt namelijk uit de kunstwereld en daarin is de vrijheid van een kunstenaar heel belangrijk.’
'Democratie is niet zo’n lang woord, maar om dat in praktijk te brengen voor mensen uit 27 verschillende landen is een complexe taak'
Hoe kijken Verhofstadt en zijn team terug op de film nu deze in buitenlandse media wel controverse heeft veroorzaakt en ook voer is voor de Brexiteers?
‘Zowel Verhofstadt als zijn team hebben de film van tevoren gezien en vonden deze goed. Maar dat bepaalde delen van de film helemaal uit de context zijn gehaald en dat die worden opgepakt door harde Brexiteers vinden ze wel moeilijk. Ik hoop dat de documentaire op termijn een mooi verslag is van twee jaar van ons leven en dat de film een nieuwe standaard heeft gezet voor wat je met politieke documentaires kunt doen.’
Wat vond je het opvallendst tijdens het volgen van Guy Verhofstadt, zijn team en de Brexit-stuurgroep?
‘Twee dingen zijn mij opgevallen: ten eerste hoeveel liefde deze mensen hebben voor hun werk. Ze zijn hier hele lange dagen, zeven dagen per week mee bezig. En het tweede is hoeveel doorzettingsvermogen je moet hebben. De Italiaanse Europarlementariër Roberto Gualtieri heeft bijvoorbeeld in een nacht de Brexit-deal doorgelezen om er de volgende dag weer over te kunnen discussiëren; dit was een dossier van 584 pagina’s. We moeten echt dankbaar zijn dat we mensen hebben die dit voor ons willen doen. Democratie is niet zo’n lang woord, maar om dat in praktijk te brengen voor mensen uit 27 verschillende landen is een complexe taak.’
De Britten hebben uitstel gekregen van Europa tot 31 oktober, dan moeten ze de EU echt verlaten. In het Lagerhuis rommelt het, want tot drie keer toe is de deal die May met de EU was overeengekomen, weggestemd. Nu maakt Engeland zich klaar om te gaan stemmen op een nieuwe premier, Boris Johnson en Dominic Raab worden gezien als grote kanshebbers. May zal de uitstap waarschijnlijk niet meer meemaken als premier.