In de krochten van het imperium van horecatycoon Won Yip

Alle cafés rondom het monument op de Dam in Amsterdam zijn van ondernemer Won Yip. Ondergronds zijn al zijn bezittingen met elkaar verbonden via een speciaal gangenstelsel. Daar lopen ook de bierleidingen tussen al zijn barren. Toen regisseur Sarah Vos (1968) voor het eerst met Won afsprak, om het te hebben over de documentaire die ze samen met co-regisseur Sander Snoep (1959) wilde maken, leidde hij haar via café Europub met een trap naar beneden. ‘We kwamen terecht in de krochten van zijn imperium. Daar is echt helemaal niks glossy’s aan.’

In dat ondergrondse gangenstelsel zit ook een klein kantoortje. De regisseurs doopten die om tot de bunker. Sarah: ‘Het lijkt een soort container. Daar zit hij al meer dan dertig jaar te werken. Zonder daglicht, zwaar rokend, van ’s ochtends vroeg tot ’s nachts.’

Toen ze voor het eerst mochten filmen in de bunker, was het volgens regisseur Sander Snoep gelijk raak. De geldmachines stonden te draaien en ze hoorden de gesprekken die Won voerde via de telefoon. ‘Die waren nogal intimiderend en directief. Eerlijk gezegd was ik een beetje bang voor hem. Als ik een vraag stelde, keek hij me soms aan zonder te antwoorden. Dat duurde dan net een beetje te lang. Elke keer dacht ik: ik heb nu de domste vraag gesteld die hij ooit heeft gehoord..’

Achteraf weet de regisseur wat er gebeurt als de ondernemer hem zo aankijkt. ‘Er vindt een scala aan processen plaats in zijn hoofd, om een zorgvuldig antwoord te formuleren. In dat antwoord – meestal 1 zin - verwerkt hij wel een cryptische betekenis die ik in eerste instantie niet begreep.’

Door de telefoongesprekken vanuit de bunker wisten de regisseurs ook hoe Won met de buitenwereld omgaat. Sarah: ‘Eigenlijk had onze hele film over deze telefoongesprekken kunnen gaan. De manier waarop hij belt en hoe mensen reageren. Je hoort hoe hij mensen klemzet. Ondertussen heeft hij wel een boodschap afgegeven. Kort maar krachtig, altijd scherp en soms ook intimiderend.’

In eerste instantie stond Won Yip niet te springen om zich jarenlang te laten filmen in zijn kantoortje, waar hij samen met zijn zus Anine het grootste gedeelte van zijn tijd doorbrengt. Liever toonde hij de regisseurs de spannende momenten in zijn leven. Sarah: ‘Hij wilde ons gelijk meenemen naar shows van Hans Klok en andere beroemdheden. Maar ik gaf aan dat mijn belangstelling daar niet naar uitgaat. Ik wil de diepte in. Letterlijk. Ik wilde mee naar dat kantoortje. Ik wil weten wat hij daar doet en waarom. Ook zei hij dat hij wilde stoppen met werken op zijn vijftigste. Maar hoe doe je dat, als werk je leven is?’

In hun film staat het ondergrondse kantoor symbool voor de manier van werken van Yip, waarbij alles draait om controle. Hij kan ervoor kiezen om de financiële administratie van zijn bedrijven te laten uitbesteden, maar vindt het veiliger om dat samen met zus Anine zelf te doen.

Controle is ook de reden dat hij al meer dan dertig jaar boven zijn horecazaken woont: zo kan hij zelf alles wat er gebeurt bij zijn bedrijven overzien. ‘Al mijn personeel weet dat ik erboven woon, dus ik kan ook vanaf mijn dakterras naar beneden kijken. Dat scheelt zo’n twee of drie procent op mijn bedrijfsresultaat,’ zegt Yip in de film.

We zien ook dat hij het duurste penthouse van Nederland heeft gekocht in het Pontsteigergebouw in Amsterdam. Om de controle niet te verliezen, is hij druk in de weer met het plaatsen van camera’s bij zijn cafés.

Waar komt die obsessie met controle vandaan? In de film wordt duidelijk dat zijn gedrevenheid en controle te herleiden valt tot een Chinese familietragedie. Sarah: ‘Pas na een jaar filmen voelden we: er gaat iets gebeuren. Er ontsluit zich iets. We werden langzaam in zijn verleden gezogen.’

De ondernemer vertelt onder meer over de extreme armoede waarin zijn vader in China moest leven. ‘Er was niets te eten. We weten niet of er in China in die tijd tien of honderd miljoen mensen zijn overleden,’ zegt hij in de film.

Toen zijn vader vervolgens naar Nederland kwam, ging hij elke dag naar bed met zijn Nederlandse paspoort en tien briefjes van duizend gulden in zijn pyjamazak. Als kind voelde zoon Won de verantwoordelijkheid om voor zijn familie te zorgen.

Die mentaliteit liet hij de rest van zijn leven niet meer los. Sander: ‘Hoewel ik hier bij geschiedenis op school over gehoord had, kwam het uit de mond van Won pas echt binnen. Ik vind het bijzonder dat hij dat met ons gedeeld heeft.’ Sarah: ‘Ik denk dat kijkers hem toch sympathiek gaan vinden, omdat hij zo onomkeerbaar gevormd is door zijn Chinese familiegeschiedenis. Hij moet de opdracht uitvoeren die zijn vader hem heeft opgelegd. Vergis je niet in wat hem is overkomen. Ik denk dat ik met minder heftige ervaringen misschien dubbel zo hard zou zijn geworden.’

Met zijn horecaondernemingen werd Won Yip financieel getroffen door de coronapandemie. Ook hoorde hij rond die tijd dat hij kanker heeft. Won is de controle over zijn leven kwijt. Midden in deze beladen periode filmen de regisseurs de verhuizing van zijn appartement op de Dam naar zijn nieuwe penthouse in Pontsteiger.

Het werd een eindscène waar volgens de regisseurs alles samenkwam. Sander: ‘We kwamen op een kwetsbaar moment langs met de camera terwijl hij een soort crisismanagement voerde. We wilden weten wat een controlfreak doet als het noodlot toeslaat. Je ziet dat hij in slaap valt achterin zijn auto en dat z’n baard groeit. Dat wij erbij waren, was voor hem niet leuk. We hebben hem wel kunnen overtuigen dat het onmogelijk was om dat niet te laten zien.’

Naast een nieuw huis heeft Won inmiddels ook een nieuw kantoor. Zonder knipperende tl-balken en met daglicht om naar buiten te kijken. Volgens regisseur Sander zat hij daar eigenlijk helemaal niet op te wachten. ‘In de bunker is hij begonnen, daar heeft hij zijn geld verdiend. Ik denk dat hij vanuit een bijgeloof denkt: als ik hier wegga, dan gaat het mis.’ Sarah: ‘Maar aan het einde van de docu zegt hij ook, dat áls het helemaal misgaat, hij tickets koopt en ergens anders opnieuw begint. Dat is een soort never give up mentaliteit met een veerkracht waar ik wel iets van kan meenemen.’