Hoe gaat het nu met juf Kiet?

Na de veelgeprezen documentaire De kinderen van juf Kiet (2017) kreeg hoofdpersoon Kiet Engels nationale bekendheid. Ze kreeg uitnodigingen voor onderwijsfestivals en zat in talkshows. ‘Nou ja, dat vond ik destijds wel leuk,’ zegt ze daar zelf over. ‘Maar op een gegeven moment, als ik thuiskwam na een talkshow, had ik wel zoiets van: was dit nou inhoudelijk? Daarnaast werd het ook wel een beetje veel. Ik werk fulltime, dit kwam erbij in de avond.’

Naast talkshows bezocht Engels ook congressen en onderwijsopleidingen. Ze deelde daar haar expertise over het lesgeven aan kinderen uit oorlogsgebieden. ‘Ik merkte dat onderwijsinstellingen ook moesten wennen aan het feit dat er niet enkel Nederlandse kinderen, maar ook een nieuwe doelgroep in de klas zat.’

Door de documentaire kwam er aandacht voor onderwijs voor vluchtelingenkinderen. ‘En daar heb ik het in principe ook voor gedaan,’ zegt Engels. ‘Ineens hadden veel politici en andere mensen zoiets van: jee, er is een groep kinderen waar wij ook mee te maken krijgen. Dus daar heb ik echt wel grote ontwikkelingen in gezien. Er was opeens aandacht voor mijn beroepsgroep.’

Heeft de documentaire en bijbehorende aandacht iets veranderd aan de lessen van Engels? ‘Nee, verder ben ik zelf wel gebleven zoals ik was, hoor. Ik denk nog steeds dat een duidelijke en consequente aanpak fijn is voor deze kinderen, het geeft ze zekerheid.’

Na de film kreeg de docent veel reacties van kijkers die meenden dat ze te streng zou zijn. Die kritiek pareert ze makkelijk. ‘Ik ben gewoon heel duidelijk voor de kinderen, maar ook rechtvaardig. Ik weet dat deze kinderen structuur en regels nodig hebben. Als je dat niet hebt, lopen ze over je heen. Daar zijn kinderen niet bij gebaat.  Ik ben ervan overtuigd dat je kinderen een bepaalde vrijheid kunt geven binnen grenzen. Als ik de kaders in mijn klas heel duidelijk heb, kan ik mijn kinderen best vrijlaten.’

In de film werden sommige gesprekjes van kinderen die onderling Arabisch spraken gefilmd. Engels begreep pas wat ze zeiden toen ze de film met ondertiteling zag. Soms roddelden kinderen over haar, maar dat vindt ze niet erg. ‘Ze hebben gelukkig een eigen taal om zich af te zetten, want wij verstaan het toch niet. God weet wat ze allemaal tegen je zeggen.’

‘Maar op het moment dat kinderen ouder zijn en weer langskomen op school,’ vervolgt Engels, ‘vraag ik altijd: ‘Goh, hoe hebben jullie het ervaren? Wat speelde er toen in je hoofd?’ Vaak hebben ze dan de taal om dat goed te verwoorden. Daar leer ik veel van. Ik krijg dan veel positieve reacties, maar ook tips. Ik denk dat zij de enigen zijn die mij echt kunnen vertellen wat er goed ging in mijn lessen en waar ik rekening mee moet houden. Van hen leer ik veel.'

Hoe kwamen regisseurs Petra en Peter Lataster terecht bij Engels? Het duo had verschillende basisschooldirecteuren gevraagd naar interessante docenten voor een documentaire. Ze kwamen even kijken in de les van Kiet en waren gelijk verkocht. Ook Kiet was snel enthousiast. ‘De klik was er meteen. Het was gewoon gezellig. Dat is belangrijk, want ik had ze daarna een jaar over de vloer. Ik heb tijdens het filmproces niet één keer het gevoel gehad dat ik me moest inhouden of anders moest gedragen. Echt helemaal niet.’

In de film worden de kinderen altijd op ooghoogte gefilmd, waardoor je vaak slechts de benen van Engels ziet. Dat was vanaf het begin het plan van de makers: de kinderen spelen de hoofdrol in deze documentaire. Hoe was dat voor hen? ‘Volgens mij vonden ze dat eigenlijk heel normaal,’ zegt Engels. ‘Want de camera filmde ze vanaf de eerste dag van het schooljaar. Nieuwe kinderen dachten vast dat het er in Nederland altijd zo aan toegaat. Ze trokken zich er niets van aan.’

Engels denkt dat de kinderen de documentaire in hun voordeel kunnen gebruiken. ‘Op de middelbare school moeten de meeste kinderen uit mijn klas dubbel zo hard werken als een Nederlands kind. Ik heb nog vaak contact met een leerling die zich tegengewerkt voelde door haar docenten, ondanks haar hoge cijfers.'

Ik zeg dan altijd: 'Laat de film zien aan je docenten. Dan zien ze waar je vandaan komt. Dat maakt ze sterk, denk ik. Het geeft ze een gevoel van: ja, we komen uit een oorlog en hebben veel meegemaakt, maar we zitten ook in een documentaire. Daar mogen ze best trots op zijn. Het is niet dat ze nu naast hun schoenen lopen, maar het is wel bijzonder.’

Engels heeft nog veel contact met haar oud-leerlingen. ‘Ook met de mensen uit de documentaire heb ik nog contact. Niet overmatig, maar ze weten wel dat ze altijd bij ons terechtkunnen als er iets is.'

Soms krijgt Engels berichtjes van oud-leerlingen. ‘Dat sturen ze niet alleen naar mij, maar ook naar mijn collega’s. We hebben het dan over de meest uiteenlopende thema’s. Vaak hoeven we niets op te lossen, maar het luisteren vinden ze al fijn.’

Af en toe krijgt ze heftigere berichten. ‘Een meisje uit de klas was meegenomen naar familie in Somalië, waar ze werd uitgehuwelijkt. Ze belde mij op: “Ik ben dertien, ik moet trouwen, maar dit wil ik eigenlijk helemaal niet. Ik wil nog geen kind.” Ze zou bijna naar de middelbare school gaan en deed het goed in de klas. Toen ze voor een zogenaamde vakantie door haar vader terug werd gestuurd, was ze vanzelfsprekend doodongelukkig. Ik weet niet of ze het had overleefd als ze daar was gebleven, dus ik voelde dat ik wel moest helpen.’

Vervolgens had Engels een tijd lang dag en nacht contact met het Ministerie van Buitenlandse Zaken, meldpunt Veilig Thuis en andere instanties. Zij trad op als bemiddelaar voor het meisje. Zo dacht ze mee over een vluchtroute en ondersteunde ze het meisje mentaal.

‘Als ze alleen Somalië had gekend en Nederland niet had gezien, was het voor mij minder een probleem geweest. Dan was het haar cultuur en wat ze daar gewend zijn. Maar omdat ze vijf jaar hier heeft gewoond, weet ze ook hoe het anders kan. Het duurde maanden voordat ze uiteindelijk terugkwam. Dat proces vond ik zwaar, maar ik wist dat ik het ergens voor deed.’  

Kiet Engels doceert kinderen met verschillende achtergronden, waarbij iedere achtergrond een eigen uitdaging heeft. ‘Oekraïense kinderen gaan er bijvoorbeeld vanuit dat ze op een dag weer teruggaan, al weten ze nog niet wanneer. Daardoor is hun motivatie in de les vaak minder. ‘Zit ik nu in een land waar ik niet wil zijn,’ zeggen ze dan, ‘en moet ik Nederlands leren terwijl ik over een jaar weer misschien terugga.’

Ik probeer hen vooral zingeving mee te geven. Zo van, je kan je tijd hier verdoen, of je kan het jaar gebruiken om hele andere dingen te leren. Hoewel je er waarschijnlijk niets aan de taal hebt, kan je straks toch zeggen dat je een tijd in Nederland hebt gewoond en daar ook van geleerd hebt. 

Engels, 67, zou eigenlijk dit jaar met pensioen gaan. ‘Maar dat ga ik toch nog maar niet doen. Ik vind het nog steeds keileuk. Ik heb 48 jaar fulltime gewerkt. Dan ineens met pensioen? Nee, dat werkt niet voor mij. Ik merk dat ik er zoveel energie van krijg. Het is hartstikke zwaar, echt waar, maar het geeft mij echt een kick. Ik ga wel minder werken hoor, ik moet het natuurlijk ooit wel afbouwen. Ik ga twee vaste dagen werken, verder ben ik oproepbaar. Dan heb ik de keuze om ja of nee te zeggen.’

Wat geeft haar de grootste kick? ‘Het gevoel dat je iets kan bijdragen aan het leven van een kind. Maar ook wat de kinderen met jou doen. Het werken in een team en mee kunnen denken in een organisatie houdt je ook jong van geest. Als je de hele dag met jonge kinderen bezig bent en ze ziet groeien dan is dat voor mij een stuk zingeving.

‘Maar als ik in het weekend weer eens huiswerk aan het controleren ben of administratie aan het bijwerken ben, denk ik soms weleens: wat ben ik nu weer aan het doen. Het is wel een voordeel als je ouder bent hoor, mijn kinderen zijn uit huis en mijn kleinkinderen zitten op de middelbare school. Dus als ik op zaterdag en zondag aan de tafel ga zitten werken, is dat geen probleem.’

‘Natuurlijk zijn er mensen die op een gegeven moment zeggen dat het genoeg is geweest. Maar dat gevoel heb ik eigenlijk nooit gehad. En ik zeg altijd, als je al 48 jaar fluitend naar je werk gaat, dan heb je gewoon geluk gehad, toch?’