Vaders zijn ook maar mensen

Sammy Shefa Idris is druk bezig met de sound design van zijn derdejaars film King Ridwan, wanneer hij door een anoniem nummer wordt gebeld. Een stem aan de andere kant vertelt hem dat zijn vader in het ziekenhuis ligt. Of hij daar zo snel mogelijk naartoe wil komen. Zijn vader is niet aanspreekbaar en herstelt niet meer. In maart 2023 overlijdt hij, na een ziekbed van een maand. 

Ruim een jaar later studeert Shefa Idris af aan de Amsterdamse Filmacademie, met een poëtische documentaire over verlies en vaderschap. Een mix van fictie en documentaire waarin de regisseur dichter bij zijn vader tracht te komen, onder meer met archiefbeelden van zijn oorspronkelijk uit Soedan afkomstige vader en gesprekken van een mannenpraatgroep. Voorafgaand aan een druk weekend, waarin zijn films op het IDFA en het Noordelijk Film Festival draaien, spreekt hij met NPO Doc.

Jij en je vader hadden een moeilijke band. Wat waren de grote verschillen tussen jullie?

'Mijn vader en ik hadden een goede band, het was de liefste man ooit, maar op de een of andere manier botsten we steeds vaker naarmate ik ouder werd. Misschien was het een generatie- of cultuurding, misschien was het de puberteit, maar ik miste zijn volledige aanwezigheid en merkte dat hij niet wist hoe hij daar mee moest omgaan, zeker na de scheiding met mijn moeder. Als kind zijnde frustreerde me dat altijd.’ 

Is jullie contact toen verbroken of verwaterd?

‘Er is nooit één grote klap geweest of zo. Ik werd onafhankelijker, verhuisde vanuit Friesland naar Amsterdam en langzamerhand verwaterde ons contact.'

Aan het begin van de film horen we de stem van je tante. In een voicememo spoort ze je aan om de band met je vader te herstellen. Haast profetisch.

‘Ze wist dat we allebei heel koppig waren en in zekere zin hetzelfde dachten: hij komt maar naar mij toe. Familie is heel belangrijk, zeker in onze cultuur, en zij voelde op een of andere manier aan dat we snel contact op moesten zoeken.'

Heeft die voicememo iets in beweging gezet bij jou?

‘In eerste instantie dacht ik: dat komt later wel. De voicememo komt uit 2019, dus besef hoe lang ik dat heb volgehouden. Maar begin 2023 heb ik hem een brief gestuurd met daarin de wens om onze band weer op te bouwen. Ik had daar ook echt vertrouwen in, maar het liep anders.' 

Een groot deel van je film richt zich op een mannenpraatgroep, waaraan je zelf ook deelneemt. Wat is dat voor groep?

‘Dat is een praatgroep in Amsterdam genaamd Black Men Talk. Het is een stichting die zich richt op het creëren van een veilige ruimte voor gesprekken tussen (zwarte) mannen. Omdat ik wilde begrijpen waarom mijn vader is geworden wie hij was, ben ik een halfjaar lang elke week naar een sessie geweest. Keer op keer waren dat prachtige, open gesprekken. Sommige sessies gingen specifiek over vaderschap. Daar hoorde ik verhalen die op de mijne leken, maar dan verteld vanuit het perspectief van de ander.’

‘Een vader vertelde altijd het idee te hebben dat hij negen maanden achterliep ten opzichte van de moeder van zijn kinderen, een ander gaf toe dat hij te laat besefte hoe waardevol het vaderschap is. Hij hoopte nog bij te kunnen leren, ook al zijn z’n kinderen al in de dertig. Het was super mooi om deze mannen zo kwetsbaar te zien.'

Vertellen de mannen in de film hun eigen verhaal of het jouwe? 

‘Ze vertellen hun eigen verhaal, maar overkoepelend vormt het één geheel. Dat vind ik het mooie eraan, dat ik er op deze manier achter ben gekomen dat dit niet alleen míjn verhaal is. Hoe persoonlijk ik het ook maak, het betekent ook wat voor anderen. Alle vaders doen het voor het eerst. Het zijn ook maar mensen. En zonen.’

‘Het blijft een man,’ zegt je moeder in de film. Wat heeft het maken van deze film je geleerd over mannelijkheid?

‘Dat de mannen van mijn generatie hun visie op mannelijkheid steeds meer durven te bevragen. Dat zwaktes en onzekerheden benoemd mogen worden. En dat de mannen uit mijn vaders generatie vaak zo’n zware last op hun schouders voelen, zo’n enorme verantwoordelijkheid, dat daar geen ruimte voor lijkt te zijn.’

'Door het maken van deze film heb ik mijn vader opnieuw leren kennen, heb ik meer rust gevonden en is mijn liefde voor hem nog dieper gegaan.’ 

De Volkskrant noemt jouw afstudeerlichting de ‘lieve lichting’. Kun je je daarin vinden?

‘We hebben als lichting best veel meegemaakt. In het eerste jaar zaten we thuis door corona en in het tweede jaar moesten we plots heel intensief samenwerken zonder dat we elkaar kenden. In het derde jaar verloor ik niet alleen mijn vader, maar ook een studiegenoot. Voor de crew was dat niet altijd even makkelijk, samenwerken onder zulke fragiele omstandigheden. Maar mededogen en empathie staan echt centraal in deze lichting. En hopelijk ook in de film.’