De hybride film, waarin documentaire en dans voortdurend in elkaar over lopen, volgt verschillende dansers van de groep terwijl ze hun individuele verhalen vormgeven in performances. Deze dansers hebben een lichamelijke beperking: de één loopt in een stalen korset, de ander is spastisch. Sommige artiesten zitten in een rolstoel, de één heeft één been, de ander heeft helemaal geen benen, is blind of ziet elke dag een beetje minder.

Sensuele, uitbundige en provocerende choreografieën wisselen elkaar af in het theater, een plein, een bos, een huiskamer. Tegelijkertijd geven de dansers openhartige inzichten in de uitdagingen van het dagelijks leven. A Way to B biedt een ongewone kijk op menselijke veerkracht en liefde en is zo een hartveroverend pleidooi voor inclusiviteit.

Van Gool (1962) en De Putter (1959), die de film samen maakten, vormen tevens een echtpaar. Beiden zitten al meer dan dertig jaar in het documentairevak, maar dit is de eerste keer dat ze een film van begin tot eind samen regisseerden. De Putter: ‘Wij komen van volledig verschillende achtergronden. [Clara’s] films gaan over de relatie tussen camera en lichaam, waarbij de camera zelf ook onderdeel van de dans is, en ik hou zelf van heel statische, saaie shots waar heel weinig in gebeurt.’ Hun stijlen liggen dus ontzettend ver uit elkaar, maar komen in A Way to B samen.

Danser en choreograaf Jordi Cortés Molina, de leider van het gezelschap, is een oude vertrouwde van Van Gool. Samen met De Putter werd zij uitgenodigd voor een voorstelling en beiden verlieten na afloop diep ontroerd de zaal. Het was een idee van De Putter om een film over Liant la Troca te maken, maar hij wist al gauw dat hij dat samen met Van Gool moest doen. ‘Ik wilde die mensen een platform geven in een film, maar de camera moest een rol in de dans gaan spelen. En dat kan ik niet, dat kan Clara.’

Voor het duo was ook vrij snel duidelijk welke boodschap de film zou gaan dragen. De Putter: ‘Wij leven in een beeldcultuur die draait om perfectie. Onze dochters werden in hun tienerjaren 24 uur per dag blootgesteld aan schoonheidsidealen. Dat is ook best moeilijk. De leden van dit gezelschap, daarentegen, maken iets ontroerends vanuit ímperfectie. Zij tonen ons hoe je die overwint en het leven tot een feest kan maken. Wij wilden dat verhaal vertellen.’

Een ander doel van de documentaire was het bevechten van vooroordelen over mensen met een beperking, bijvoorbeeld als het aankomt op hun intelligentie. Danser Desi, die spastisch is en spraakproblemen heeft, krijgt hier veel mee te maken. De Putter: ‘Als iemand niet goed uit haar woorden komt, denk je je al gauw dat ze ook niet goed bij haar hoofd is. Dat is heel wonderlijk.’

Tijdens het interview van De Putter met Desi vertaalde haar echtgenoot haar verhaal. ‘Van alle interviews die ik in de afgelopen dertig jaar heb gedaan, vind ik hier het mooiste moment in zitten,’ vertelt De Putter. ‘In het tweede gedeelte komen ze samen in beeld. Zij spreekt en hij interpreteert. Dat symboliseert voor mij de liefde, de manier waarop mensen samen door het leven gaan.’

Van Gool: ‘in het begin van het filmproces zag je heel duidelijk de gebreken van de dansers, maar naar mate de opnames vorderden, zag je ze steeds meer als mens. Dan zie je eigenlijk helemaal niet meer wat de een of ander mankeert. Het is dan ook erg belangrijk voor ze dat ze op dansfestivals niet langer worden weggezet als ‘’een groepje voor mensen met een beperking.’’ Nee, ze maken kunst. Gelukkig wordt dat ook steeds serieuzer genomen, maar dat was wel een lange weg.’

Voor het duo was het belangrijk dat het gezelschap niet vanuit een gevoel van medelijden werd geportretteerd. De Putter: ‘Je ziet dat bijvoorbeeld ook in de montage. Leg je er de verkeerde muziek onder, dan wordt het zielig. Dat manipuleert het beeld en maakt het kitsch. We hebben daarom helemaal afgezien van een eigen score en alleen muziek uit hun eigen voorstellingen gebruikt. Als het sentimenteel wordt, dan ben je verloren.’

Ook vanuit het perspectief van de dans vereiste dat voor Van Gool een heel andere benadering. ‘Ik heb hiervoor alleen gewerkte met dansers zonder beperking. Met een waanzinnig lijf dat alles kan. Dat zijn een soort goden die je terug naar de grond moet brengen om ze een beetje te kunnen geloven. De mensen van Liant la Troca hebben van zichzelf al een hele hoop geloofwaardigheid.

De vraag was dus: hoe ga ik die nu wat meer tillen, zodat ze juist wat meer goddelijk worden? Aan het begin vroeg ik me ook af of ik hun rolstoelen, rollators en protheses nu uit beeld moesten houden of niet. Dat was tijdens de opnames steeds minder een obstakel. Het waren onderdelen van hun lichaam en hoorden er dus gewoon bij.’

A Way to B is een hybride film. Dat wil zeggen: een film waarin verschillende stijlen, vertrekpunten en technieken naast elkaar bestaan en, idealiter, in elkaar overgaan. Ter illustratie haalt het duo de Wim Wenders-documentaire Pina aan, over de befaamde Duitse danseres Pina Bausch. Hoewel dat volgens hen een ontzettend knappe film is, gold het hier als voorbeeld van wat het niét moest zijn. ‘Die film bestaat uit een afwisseling van interviews en fragmenten uit haar oeuvre. Dat wilden wij juist niet. Het moest in elkaar overlopen,’ legt De Putter uit.

Een goed voorbeeld van zo’n vermenging is de scene is het huis van het dansende echtpaar Jaume en Iris. Van Gool: ‘Daar komen interviewfragmenten, improvisaties en gechoreografeerde dansscenes samen.’ De film glijdt hier van fictie naar documentaire en weer terug.

A Way to B is de ultieme vermenging van de stijlen van Van Gool en De Putter en voelt daarom misschien wel als het slotstuk van hun oeuvres. De Putter: ‘Als dit de laatste film is die maak, is het voor mij goed. In deze komt alles samen. Als je het gevoel hebt dat je een film hebt gemaakt over het leven en de essentie van het bestaan, wat ga je dan daarna nog maken?'