Close Up

Nelson Carrilho - Ik ben een zwarte beeldhouwer

AVROTROS

De Nederlands-Antilliaanse beeldhouwer Nelson Carrilho is op zoek naar verbinding en verzoening in een verdeelde samenleving.

Beeldhouwer Nelson Carrilho (1953) werd bekend toen hij in 1984 het beeld 'Mama Baranka' maakte, dat in het Vondelpark in Amsterdam staat. Hij maakte het beeld ter nagedachtenis aan Kerwin Duinmeijer, het slachtoffer van een racistische moord. In de afgelopen decennia vertelde Carrilho via zijn beeldhouwwerken het verhaal van de zwarte mens, waarbij hij op zoek is naar verbinding en verzoening in een verdeelde samenleving.

Regie: Robin van Erven Dorens

‘Nelson gaat zijn eigen weg, toch is hij een serieuze kunstenaar’

In gesprek met regisseur Robin van Erven Dorens

Tekst: Abel Vos

Kunstenaar Nelson Carrilho is vaak te vinden op het stoepje voor zijn atelier in de Jordaan. Zijn buurman, filmmaker Robin van Erven Dorens (1964), besloot na veel kopjes koffie samen een film over hem te maken. Met Nelson Carrilho – Ik ben een zwarte beeldhouwer maakte hij een portret van een verbinder bij gevoelige maatschappelijke discussies.

Dat is handig als filmmaker: een kunstenaar als buurman.
‘Nelson heeft al zo’n dertig jaar zijn atelier in de Jordaan. Toen ik er vijftien jaar geleden naast kwam wonen, zag ik hem altijd op zijn stoepje zitten met zijn atelier open. Bij mooi weer dronken we af en toe een biertje. Door onze gedeelde interesse in kunst raakten we bevriend. Ik merkte dat hij een verbindende rol had bij gevoelige maatschappelijke onderwerpen als racisme en slavernij. Niet omdat hij dat politiek handig vindt, maar omdat hij zo in elkaar zit. Die blik hoort bij zijn expressie.’

Toen wilde je meteen een film over hem maken?
‘Ik besloot drie jaar geleden om een filmplan in te dienen: een portret van een interessante beeldhouwer die middenin de maatschappelijke discussie over racisme en slavernij staat. Toen ik het filmplan schreef leefden die onderwerpen onder witte Nederlanders nog een stuk minder dan nu. Dat kwam pas na Black Lives Matter. Ik kies in de film voor een subtiele positie: meer in het midden dan aan één van de uiterste kanten. Een gevaar daarbij is wel dat de film saai wordt. Maar zo is hij gewoon. Mijn verhaal is het verhaal van Nelson. Ik heb geprobeerd om zo goed mogelijk weer te geven wat zijn ideeën zijn.’

Waarom moeten mensen jouw film zien?
‘Ik vind dat het een prettige film is geworden. Nelson is een bijzondere beeldhouwer. Hij gaat zijn eigen weg, toch is hij een serieuze kunstenaar. De film dringt je niets op, maar het neemt je wel mee in de gedachtegang van een kunstenaar. Dat wil je toch als kijker: worden meegenomen?’

Ik las dat je veel tijd hebt gestoken in de soundtrack, waarom?
‘Wat ik boeiend vind aan de kunst van Nelson, is dat zijn thematiek met Afrika te maken heeft. Maar om dat te uiten, gebruikt hij juist een Europees klassieke techniek. Daar voel je een spanning die ik erg interessant vind. Voor deze film zocht ik naar muziek die deze spanning ook heeft. De soundtrack is daarom een combinatie van Europese barok- en renaissancemuziek met Afrikaanse invloeden. Ik vond het resultaat magisch. Het heeft een open geluidsbeeld: er zit veel ruimte in het geheel van de klank. Dat past goed bij de beelden.'

Tekst gaat verder onder afbeelding

Hoe lang heb je hem gevolgd? 
‘Ik heb hem zo’n twee jaar gefilmd. Maar ik volg hem niet, ik loop niet achter hem aan. Voor deze film maakten we gewoon afspraken. Ontmoetingen waarbij ik filmde. In het begin was dat lastig, we moesten wennen aan een andere verhouding met een camera erbij. Ik had moeite om hem goed in beeld te krijgen. Dat was misschien wel lastiger omdat we elkaar in het dagelijks leven ook zien.’  

Je maakte de film in je eentje?
‘Ik heb het inderdaad zelf gefilmd en het geluid gedaan. Dat kwam zo uit, als buurman kon ik dan als het ware even naar beneden lopen om hem te filmen. Andere films maak ik vaak wel met een cameraman. Hoewel ik die feedback wel miste bij het maken van deze film, vond ik dit proces iets natuurlijker of oprechter. Ook is het echt de film geworden die ik wilde maken. Maar als er iets fout ging, was dat ook volledig mijn schuld.’

Is Nelson blij met de film?
‘Hij heeft hem gezien, hij vond het in orde. Het is natuurlijk lastig om jezelf zo terug te zien op beeld en om het te beoordelen. Maar het heeft geen burenruzie opgeleverd: onze vriendschap is juist versterkt.’

Hoe kies jij een onderwerp?
‘Als ik iets zinnigs kan vertellen over een onderwerp, dan wil ik er iets mee. Veel onderwerpen zijn persoonlijk of komen uit mijn omgeving. Ik hou erg van kunstenaarsportretten. Het medium documentaire leent zich daar goed voor. Als je de kunst van Nelson ziet, dan komt die goed uit de verf. Je kan er met een camera omheen lopen en details goed vastleggen. Als filmmaker maak je eigenlijk ook een soort standbeeld, maar dan van de kunstenaar zelf.’

Hoe kijk je terug op dit maakproces?
‘Ik besprak alles over deze film met mijn vriendin Barbara. Ze was editor en zou deze film ook monteren. Halverwege het maakproces is ze ziek geworden en overleden. Ik stortte in elkaar en was bang dat ik de film niet zou kunnen afmaken. Maar misschien is deze film daarin ook mijn redding geweest. Ik moest door. De film moest af. Ik vind het stom om zoiets te zeggen, maar dat zou zij ook hebben gewild. Na een tijd kon ik mijn concentratie terugvinden. Ik ging weer aan de slag. Ik heb een andere editor gevonden, Bobbie Roelofs. Zij heeft het fantastisch gemonteerd. Ik ben blij met het resultaat. Ik heb de film aan mijn vriendin opgedragen. Helaas geeft het nauwelijks troost. De film is af, maar daar krijg ik mijn vriendin niet mee terug.’

Meer kunstdocu's