Hoe was het om mee te doen met het TeleDoc Campus-traject?
'Dit was mijn eerste project na de kunstacademie. De eerste film die ik echt helemaal zelf regisseerde. Dat was spannend en tegelijkertijd heel leuk. Ik mocht alles zelf bepalen, ik mocht mijn eigen crewleden kiezen. Dat voelde meteen heel professioneel. Ik kreeg begeleiding van John Appel, hij is echt fantastisch.

Ik werd gekoppeld aan de omroep EO. In het begin was ik benieuwd hoe zij zouden denken over de expliciete scènes met drugs bijvoorbeeld. Maar ik heb daar helemaal geen commentaar op gekregen. Ik kreeg heel veel vrijheid en tegelijkertijd superfijne feedback. Zo vonden ze de film bij de eerste montage nog ‘te braaf’ en ‘normaal’. We hebben het toen helemaal omgegooid en Hilmano’s gedichten nog meer door elkaar heen geknipt. Het is toen een veel experimentelere film geworden, met afwisselende snelle en trage beelden.'

Waarom wilde je een film maken over de Amsterdamse dakloze stadsdichter Hilmano van Velzen?
'Oorspronkelijk was ik bezig met een film over Amsterdam en het toerisme in de stad. Ik vond het fascinerend dat ik vrijwel altijd de binnenstad mijd. Dat is gek toch, dat je nooit in het centrum van de stad komt waar je woont? Ik wilde daar een soort poëtische laag in zoeken. Toen ik daar research voor deed kwam ik vrijwel meteen bij Hilmano terecht. Hij is dé stadsdichter van Amsterdam en er is al best veel over hem geschreven. In 2016 werd hij bekend via Dumpert. Ik zag toen meteen in dat het veel toffer is om iets over hém te maken, dan over de stad.'

Wat vond je zo fascinerend aan hem?
'Hilmano staat als het ware stil in een bewegende stad. Hij kijkt heel anders naar Amsterdam en naar het leven. Iedereen om hem heen beweegt snel, leeft een haastig leven. Ook toeristen bekijken de stad heel snel, die komen en gaan. Voor Hilmano is Amsterdam zijn woonkamer, hij leeft echt in de stad.

En daarbij werd ik meteen heel erg gegrepen door zijn stem. Hij heeft een hele diepe, zachte stem die contrasteert met hoe hij eruitziet. Als je hem ziet lopen met zijn bondjassen, dan denk je niet dat daaronder een hele lieve man schuilgaat. Je hebt automatisch andere associaties. Wanneer hij dan zijn gedichten voordraagt, die gaan over liefde en eenzaamheid, dan krijg je meteen een contrasterend en poëtisch beeld.'

Hoe was het om een film over hem te maken? We hoorden al van jouw voorgangster Anne van Helvoort (die de TeleDoc De Boontjes maakte) dat Hilmano niet de makkelijkste hoofdpersoon was om mee te werken…
'Wat leuk dat jullie haar hebben gesproken! En ja, dat klopt. Het was inderdaad soms best lastig om met hem te werken. Dat viel me in het begin wel een beetje tegen, geef ik toe. Het filmen had voor hem niet altijd prioriteit. Ook de communicatie en het regelen van draaidagen was niet altijd even makkelijk. Wij plannen ons leven allemaal helemaal vol en Hilmano leeft veel meer van moment tot moment. Hij is vaak druk met simpelweg overleven, bezig met het binnenhalen van geld om te kunnen overnachten en eten.

Hij appte me bijvoorbeeld ook een keer dat hij ziek was. Toen we toch naar hem toe gingen, bleek dat hij er eigenlijk tegenop zag om te filmen; die dag zou hij mogelijk geconfronteerd worden met zijn vader. We moesten hem soms echt overtuigen dat het leuk was, wat we aan het doen waren. En vaak moest ik de situatie accepteren zoals die was en niet te hard aan hem trekken of duwen.

Ik heb er nog over gedacht om hem een rol als regisseur te geven, om hem meer in het maakproces te betrekken. Maar uiteindelijk bleek hij dan toch best verlegen en durfde hij ook niet echt zijn zin door te drijven. Zijn betrokkenheid veranderde wel gedurende het proces, dan belde hij me opeens op en zei: ‘Kom! Ga mee, dit moet gefilmd worden!’ Ik ben blij dat we onze draai erin hebben gevonden.'

Anne van Helvoort stelde aan jou de doorgeefvraag: ‘Hoe heb je het voor elkaar gekregen om hem toch steeds weer mee te laten doen? Welke troeven heb je daarvoor ingezet?’
'Ik heb niet echt troeven ingezet. Maar ik heb wel geprobeerd om echt contact met hem te krijgen en altijd rustig te blijven wanneer hij door iets moeilijks heen ging. We probeerden ook mee te gaan in zijn manier van doen: we klopten gewoon aan zijn deur als we hem wilde spreken, vaak deed hij dan gewoon open.

Verder heb ik hem tijdens het proces met verschillende dingen geholpen, zoals met verhuizen. Het was fijn om zulke momenten dan óók te filmen. Maar ook zonder camera heb ik hem soms geholpen. Ik ben tijdens het maakproces echt om hem gaan geven. Daarbij heb ik, voordat we begonnen met filmen, verschillende boeken gelezen over de problematiek en de thema’s uit de film. Daardoor had ik meer inzicht in Hilmano en waar zijn gedrag soms vandaan komt.

Het was soms wel een uitdaging hoor, als ik midden in de nacht een appje van hem kreeg met ‘ik ben echt klaar met jou’. Eerst nam ik dat erg persoonlijk op. Dan moest ik echt de verslaving van de persoon loskoppelen. Toen dat lukte kon ik dit soort berichten makkelijker naast me neerleggen. Ik vind het te makkelijk om te denken dat hij alle ellende aan zichzelf te danken heeft. Ik probeerde steeds opnieuw te zien dat hij niet de verslaafde versie van zichzelf is. Daarom heb ik zijn verslaving ook pas heel laat in de film laten zien.'

Tekst gaat verder onder de afbeelding.

Zijn verslaving is behoorlijk heftig, in de film zit ook een scène dat hij en zijn vriendin Iris drugs gebruiken op hun slaapkamer. Hoe vond je het om daarbij te zijn?
'Dat voelde best beklemmend in die kleine ruimte. En het was gek omdat wij als filmploeg natuurlijk in een compleet andere vibe zaten.'

Wat is het meest verrassende wat er tijdens het project is gebeurd?
'Er zijn heel veel gekke en bijzondere dingen gebeurd. Bijvoorbeeld al meteen de eerste draaidag, toen stonden we langs de weg met autopech. Hilmano werd toen steeds ongeduldiger. Het voelde toen heel gek en onnatuurlijk dat wij aan het filmen waren terwijl hij helemaal over zijn toeren was. En toen, een uur later, kwamen we in de studio aan en was hij super zachtaardig en zenuwachtig. Dat contrast was heel bijzonder om te zien en vast te leggen. Het is mooi dat we ook de kwetsbare kanten, die hij heeft verstopt en verdoofd, hebben mogen zien. Hij praat daar niet graag over. Maar ik vond het juist heel mooi als hij zich van zijn gevoelige kant liet zien.'

Wat vond je het leukst aan het maken van jouw documentaire?
'De draaidagen, sowieso! Ik hou enorm van een beeldende manier van vertellen. Natuurlijk heeft de film veel woorden. Maar ik vind het heel gaaf om een verhaal vertellen zonder al te veel uit te leggen; dat de kijker wordt meegesleept in een gevoel en vervolgens zelf mag beslissen wat dat gevoel dan precies is. Ook vond ik het contact met Hilmano heel leuk. Het was heel bijzonder dat zijn wereld eerst best ver van mij afstond, maar dat ik daar toch deelgenoot van mocht worden.'

Zou je iets anders doen achteraf?
'Vlak na het afronden van de film vond ik het wel jammer dat Hilmano zijn vader niet ontmoet in de film. We zijn naar drie verschillende adressen geweest om zijn vader te vinden. Het leek me zo mooi om die kant van hem vast te kunnen leggen. Ik was benieuwd hoe hij zou zijn als hij met zijn vader was. Maar nu, achteraf, zie ik in dat het juist mooi is dat we hem niet vinden: dat daardoor de lastige band met zijn familie duidelijk wordt. En ik vind het een prachtig beeld dat Hilmano zijn gedicht onder de deur door schuift, bij het adres waar zijn vader misschien woonde.'

Hoe gaat het nu met Hilmano? Spreek je ‘m nog?
'Ja, zeker! We gingen afgelopen week ook samen naar Radio 1 (Langs de Lijn en Omstreken). En hebben elkaar de afgelopen tijd vaak gezien. Hij is weer samen met Iris en dat vond ik ook wel fijn en grappig. Na de première zeiden ze allebei ook: ‘We hebben wel heftige ruzies, maar daarna dan gaat het wel weer.’'

Dichterbij is nu klaar, is er al een nieuw project aan het pruttelen?
'Ja, ik ben alweer bezig met iets nieuws. Ik vind het zo leuk om iets te maken en te creëren wat daarvoor nog niet bestond. Dat je from scratch iets kan bedenken. Maar over mijn nieuwe project wil ik nog niet al te veel vertellen. Het staat echt nog in de kinderschoenen… '

Caroline Keman stelde haar ‘doorgeefvraag’ aan Josefien van Kooten. Josefiens film ‘Honds’ wordt uitgezonden op 25 oktober.