Korte documentaire over Emmen, een van de eerste geplande steden in Nederland, een thuis voor arbeiders in de textiel- en metaalindustrie.
Emmen was een stad als sociaal experiment: ze moest de belichaming worden van een geëngageerde, gelukkige en verenigde samenleving. Maar de geplande idylle hield niet lang stand of heeft misschien zelfs nooit bestaan. Een poëtische, SF-achtige zoektocht naar een nooit gematerialiseerde utopie.
Regie: Anastasija Pirozenko
Regisseur Anastasija Pirozenko (1988) gaf met haar Teledoc Campus-documentaire ‘Voorbij de zee’ een poëtisch, Science Fiction-achtig beeld van de stad Emmen, een van de eerste geplande steden in Nederland. 2Doc.nl ging met haar in gesprek.
Je gebruikt een unieke stijl in deze documentaire, hoe heb je dat ontwikkeld?
‘Ik ben geboren en opgegroeid in Litouwen, daar volgde ik onder andere een fotografie-opleiding. De fascinatie voor stilstaande beelden die ik daar heb ontwikkeld, heb ik behouden toen ik naar Nederland verhuisde om een master te volgen aan de Nederlandse Filmacademie. Mijn films zijn daarom vaak best langzaam en hebben een focus op compositie. Mijn afstudeerfilm ging over de toetreding van Litouwen tot de Europese Unie. Het was een fictiefilm, maar gek genoeg werd het ook geprogrammeerd op verschillende documentaire-festivals.’
Hoe kwam je in contact met Teledoc Campus?
‘Een producent zag mijn afstudeerfilm, en bood me aan om samen te werken aan een nieuwe documentaire. Ik was geïnteresseerd in nieuwe steden die vooral zijn gebouwd voor de industrie. Teledoc Campus focust zich vooral op Nederlandse onderwerpen en locaties, Emmen leek me daarom een perfecte stad voor mijn film. Ik had ook voor Almere kunnen kiezen, maar Emmen heeft een stuk meer geschiedenis. Ook was ik geïnteresseerd in de Servische arbeidsmigranten die speciaal voor nylonfabrieken naar Emmen kwamen en bleven toen die fabrieken sloten.’
Kwam je makkelijk in contact met je personages?
‘Mijn Nederlands is vrij slecht: in Amsterdam kan ik mensen net verstaan, maar Drents voelt als een andere taal. Daarom was het lastig om in contact te komen met Emmenaren. Gelukkig spraken de meeste personages in mijn film Engels en kreeg ik bij de Servische dames bijvoorbeeld hulp van hun kinderen. Dat ik als buitenlander naar zo’n relatief kleine gemeenschap ging, maakte het moeilijk om duidelijk te maken waarom ik écht geïnteresseerd was in hun stad. Emmen heeft in Nederland een slechte reputatie: het wordt vaak gezien als een gevallen utopie uit de jaren ’60, met ongelukkige inwoners. Mensen waren volgens mij een beetje moe van nog iemand die hun stad bekritiseerde.’
Zou je de volgende keer iets anders aanpakken?
‘Bij dit project waren best veel mensen betrokken in de productie, met allemaal een eigen mening. Ik zou de volgende keer selectiever zijn met alle feedback en suggesties die ik krijg, zodat mijn creatieve intenties duidelijker blijven.
Wat heb je geleerd van het maakproces?
‘Er is een groot verschil tussen films die je maakt voor filmfestivals, of films die je maakt voor de tv. Ik maak mijn films snel over-gecompliceerd en ik moest er nu erg op letten om het simpel te houden. Bij filmfestivalfilms zoeken voorbereide filmliefhebbers naar mooie en opvallende films, terwijl een tv-documentaire toegankelijk moet zijn voor meer mensen.
Marieke Widlak, regisseur van de Teledoc Campus-film ‘Centen van Knegstel’ zag jouw docu en heeft een doorgeefvraag: ‘Hoe integreerde je de voice-over in de film? Maakte je die eerst en filmde je Emmen daarna? Of andersom?’
‘Ik schreef eerst de voice-over, vervolgens zocht ik naar bijpassende beelden. Ik weet niet of dat een slimme keuze was, omdat ik daardoor goed moest zoeken naar beelden die aansloten bij mijn voice-over. Daardoor kon ik me minder goed laten verrassen door de dingen die we tijdens het filmen tegenkwamen. Ook was het een gevaar om de voice-over letterlijk te vertalen in film. Als ik het proces van de voice-over en de draaidagen meer had geïntegreerd, had ik het voor mezelf denk ik makkelijker gemaakt.’
Waar ben je nu mee bezig?
‘Ik werk nu aan een kunstfilm over stadsdesign. Ik ga met kunstenaar Femke Janssen Melief op zoek naar de laatste onontwikkelde delen van Amsterdam, met als vraag of de snel ontwikkelende stad nu de goede kant op groeit, of juist niet.’