Het waren allemaal zorgvuldige en democratisch genomen besluiten van de gemeenteraad: De voorgenomen bomenkap op het landgoed, de locatie van het asielzoekerscentrum en de sluiting van het horecapand. Besluiten die aanleiding werden voor (anonieme) bedreigingen van burgers aan het adres van de verantwoordelijke bestuurders. Doodsbedreigingen soms, geuit door plaatsgenoten die bij je in het dorp of naast je in de wijk wonen.

Het overkwam wethouder Herbert Raat uit Amstelveen, die werd bedolven onder een reeks van bedreigingen op social media door een mevrouw die geen woonurgentie kreeg. Omdat de gemeente een locatie voor een asielzoekerscentrum had aangewezen, stak een groep boze burgers zwaar vuurwerk af voor het huis van wethouder Jurgen van Houdt uit Enschede, waar zijn vrouw hun drie kleine kinderen in bed aan het leggen was.

Voor de politie is het vervolgen van daders vaak lastig, omdat bewijs moeilijk te vinden is. Als het al tot een veroordeling komt, krijgt de dader vaak een taakstraf, omdat hij in ‘een opwelling’ zou hebben gehandeld. De bestuurder heeft het gevoel dat hij in de gaten wordt gehouden en durft niet meer alles te zeggen of te doen. Wie wil zich nog inzetten voor de publieke zaak als je wordt beschimpt en bedreigd om besluiten die je in het algemeen belang neemt?

Regie: Nan Rosens

Een van de wethouders in de film zegt: ‘Dat drammerige komt door de individualisering, hoe wij politiek beleid inrichten. Dat ging eerst goed, dat mensen voor zichzelf gingen zorgen. Maar als je dat te ver doorvoert, zie je dat mensen van elkaar gaan vervreemden.’ Waarom denk jij zelf dat steeds meer wethouders te maken krijgen met doodsbedreigingen en intimidatie?
‘Bedreigingen zijn van alle tijden. Maar het individualisme, en ook de toon van het debat in de Tweede Kamer en bij gemeenteraden zorgt voor een steeds hardere sfeer. Dat wordt nog eens versterkt door platforms als Twitter. Ik denk dat we nog geen antwoord hebben op de ontzettend grote invloed die de sociale media hebben. Daar moeten we goed over gaan nadenken, want het beleid hierop loopt achter de feiten aan. De werkwijze is nu nog ad hoc en zit aan de achterkant, als het al tot een aangifte komt. Het zijn veelal zeer boze burgers, die al eerder signalen afgeven bij een ambtenaar, blijkt uit onderzoek. Wat mist is een coördinator, waar alle ambtenaren zich kunnen melden. Dan heb je een overzicht van wat er gebeurt, en kan ook meteen de angel eruit gehaald worden. Dat kan natuurlijk niet bij doodsbedreigingen, maar wel bij boze burgers. 

Ik heb met veel wethouders gepraat en ik vond het een ontzettend eenzame bedoeling. Zij hadden het probleem. Ze werden wel gesteund, maar het was en bleef hun probleem. Dat kun je niet helemaal weghalen, maar wel verbeteren.’   

Je stelt in je documentaire de vraag: Ondermijnen bedreigingen tegen bestuurders onze democratie? Is dit daadwerkelijk zo, of geldt deze film als waarschuwing, waar het naartoe kan gaan als we niet ingrijpen?
‘Beiden, denk ik. Wethouders denken nu al goed na voordat ze iets zeggen. Dus in feite is het allang zo. Wie wil straks nog een bestuurlijke functie in de lokale of de landelijke politiek? Je moet er maar tegen kunnen. Ik moet er zelf niet aan denken om daar te zitten en belaagd te worden. Je gaat zo’n functie aan vanuit idealisme, en dan krijg je boze burgers die een soort virtuele korts over je uitstorten.’

Tekst gaat verder onder afbeelding

Wat hoop je met ‘Doelwit’ te bereiken?
‘Het is geen pamflet, ik wil niks bereiken. Ik hoop dat mensen zich achter de oren krabben en erover gaan praten. Ik heb niet voor ogen welke kant dit op moet, daar wil ik niet in sturen. Wat er verder moet gebeuren laat ik bij de mensen die er verstand van hebben.’

Je wil je niet politiek uitspreken, maar je films gaan wel over de gevolgen van bepaald politiek beleid. Zo stel je in je vorige documentaire ‘Verdacht’ etnisch profileren aan de kaak.  
‘Het gaat mij erom vragen te stellen waar ik zelf het antwoord niet op heb, en met mij een heleboel kijkers ook niet. Dat vind ik interessant om te onderzoeken in een film. Vaak heb ik na het maken nog steeds het antwoord niet helemaal, maar ben ik wel wijzer geworden. Ik hoop vooral dat mijn films een goed gesprek oproepen.’

Weet je al welk taboe je in je volgende film gaat onderzoeken?
‘Jazeker, alleen kan ik daar nog niks over vertellen. Maar ik blijf sociaal maatschappelijke thema’s aankaarten waarbij ik de gewone mens aan het woord laat. Geen BN’ers of wetenschappers, maar heel normale mensen die samen iets vertellen over een maatschappelijke onderstroom. Dat is wat mij fascineert.’