Wat kun je doen als een wereldwijde COVID-19 pandemie de planning en première van Le Nozze di Figaro - een uitverkochte, internationale opera - doorkruist?
De documentaire 'Crazy Days' is een film in operastijl, over de veerkracht en vindingrijkheid van de jonge hoofdrolspelers van De Nationale Opera. Hoe maken ze de enorme inspanningen rondom de productie van Le Nozze de Figaro de moeite waard, als er geen live publiek is om ervan te genieten?
Regie: Sanne Rovers
Malou Wagenmaker 12-12-2021
In oktober 2020 wordt documentairemaker Sanne Rovers gebeld door Sophie de Lint, directeur van De Nationale Opera, met de vraag of ze een documentaire wil maken rondom de repetities van Mozart’s Le Nozze di Figaro tijdens de coronapandemie. ‘Ik wist niks van opera af, maar vond het een heel spannend gegeven.’
Wat gebeurde er na dat telefoontje?
‘De Nationale Opera had al heel veel aanpassingen gedaan om de opera ondanks de coronabeperkingen toch door te kunnen laten gaan. Zo was de voorstelling ingekort en was het koor geschrapt. Op dat moment dreigden er echter nóg strengere coronamaatregelen te worden aangekondigd. Zoiets zorgt natuurlijk voor onzekerheden bij het gezelschap. Ik vond dat een heel spannend gegeven, terwijl ik eigenlijk niks van opera wist. Vervolgens ging ik samen met mijn producent Ilja Roomans (Docmakers) een kijkje nemen. Ik was vanaf de eerste dag meteen enthousiast; de mooie muziek, het zingen met een mondkapje op en de mensen op de vloer spraken mij als maker direct aan. Daarna sprak ik alle betrokkenen, volgde ik een snelcursus Mozart en maakte ik het filmplan. Het telefoontje kwam op een dinsdag en die maandag daarop gingen we draaien, fulltime, drie weken lang. Dat was behoorlijk intens, want ik had daarvoor zelf heel lang binnen gezeten vanwege de pandemie.’
Interview gaat verder onder afbeelding
Sanne Rovers
Dat kan ik me voorstellen. Hoe stel je jezelf op als filmploeg als je ergens binnenkomt terwijl zo’n gezelschap juist worstelt met de maximale toegestane hoeveelheid mensen in de ruimte?
‘Dat was soms wel lastig, want op dat moment mochten er volgens de coronamaatregelen maximaal dertig mensen in een ruimte. Wij waren met drie, soms vier personen. Dat betekende dat vier anderen die ruimte moesten verlaten op het moment dat wij ergens wilden filmen. Je moet steeds bepalen; heeft de opera voorrang of de documentaire? Daarnaast heeft de aanwezigheid van een camera natuurlijk ook best wel impact op mensen. Toen er na een paar dagen nog strengere maatregelen werden aangekondigd met als gevolg dat de voorstelling zonder publiek moest plaatsvinden en er iemand werd ontslagen, was dat heel heftig voor de groep. We hebben een korte pauze genomen en zijn daarna in goed overleg met de hele cast weer gaan draaien. ‘
'Muziek van vroeger kan nog steeds gaan over wat er nu gaande is'
Hoe waren die bijzondere omstandigheden voor jou als maker?
‘Deze documentaire is grotendeels intuïtief gemaakt. We hadden zo’n korte voorbereidingstijd waardoor ik het maakproces op een hele andere manier moest doen. Ik ben gewend om het filmen gestructureerd en gecontroleerd aan te pakken en lang te schrijven aan een filmplan. Dan is de energie er al een beetje uit. Het is bevrijdend om te ontdekken dat het maken van een documentaire niet altijd op die manier hoeft. Het heeft mij als maker verrijkt om het filmen een keer heel anders, meer onbevangen, te moeten aanvliegen.’
Interview gaat verder onder afbeelding
In de film laat je de acteurs op ongewone plekken in het operagebouw, zoals de kleedkamers en foyer, scènes uit de opera naspelen. Waarom heb je daarvoor gekozen?
‘Er was natuurlijk geen publiek en het gebouw was helemaal leeg, net als de stad erbuiten. Ik vond dat een mooi gegeven en wilde kijken of ik de muziek uit de opera samen kon laten komen met de realiteit. Het was mijn wens om de emotionele lading van de opera te koppelen aan de heftige omstandigheden die corona in de maatschappij met zich meebracht. Ik heb stukken uit de voorstelling gezocht die daarbij zouden kunnen passen en de aria’s van het podium ‘afgehaald’, want ik wilde iets anders maken dan de videoregistratie die al werd gemaakt. Zo opent de documentaire met Susanna die zingt over een stille wereld in een donkere foyer met allemaal lege champagneglazen op de bar. Ik denk dat muziek van vroeger nog steeds kan gaan over wat er nu gaande is en dat de emotionele lading van muziek je ergens doorheen kan helpen.’
En wat zegt deze vormkeuze over jou als maker?
‘Mijn films gaan vooral over mensen die met een bepaalde gedrevenheid iets doen. Bij ‘Crazy Days’ is dat het maken van een operaproductie, bij ‘De Spelende Mens’ de overgave van de mens in het spel. Een nieuwe documentaire die ik nu maak, gaat over mensen die zich inzetten voor de natuur. Ik merk dat mijn films de laatste jaren een iets zwaardere toon krijgen, maar ik wil wel altijd een bepaalde lichtheid behouden. Ik vind het dan ook leuk om filmische oplossingen te bedenken binnen het documentairegenre, zoals ik heb gedaan met de geënsceneerde muziekscènes in deze film. Op die manier voeg ik een filmische laag toe aan de realiteit in de documentaire.’
Is er een scène waar je het trotst op bent?
‘Ik ben het trotst op de laatste muziekscène. Die was behoorlijk ingewikkeld met veel zangers, microfoons en iedereen die door elkaar heen beweegt. Daarnaast ben ik blij dat het gelukt is om zo snel bij iedereen het vertrouwen te winnen en dat iedereen zich heeft opengesteld ondanks alle coronabeperkingen. Heel veel kon niet, maar uiteindelijk hebben we toch veel voor elkaar gekregen.’
‘Crazy Days’ was genomineerd voor een Gouden Kalf op het Nederlands Film Festival 2021.