3LAB

Anne en de vuilnismannen

VPRO

In de 3LAB docu 'Anne en de vuilnismannen' laat theatermaker Anne van der Steen zien hoe het is om vuilnisman te zijn. Ze gaat achter op de wagen in gesprek met haar collega's over schaamte, trots, verwachtingen, dromen en gezien worden. Kan ze dat voortdurend kwellende minderwaardigheidsgevoel nu eindelijk eens van zich afschudden?

Later kan je worden wat je wil, zeggen ze. Misschien wel arts, leraar of politicus. Vuilnisman komt meestal niet voor in dat rijtje. Sterker nog: de juf of meester benadrukte dat je zou eindigen achterop de vuilniswagen, als je ‘niet goed je best deed’. Anne van der Steen (30) is theatermaker, maar door de pandemie nu vuilnisman.

Anne komt uit een gezin waarin iedereen hoogopgeleid is. Zij heeft vmbo gedaan. De weg naar de theaterschool was daarom lang. Hoewel haar moeder onderstreepte dat Anne 'andere kwaliteiten heeft’ blijft het idee dat ze minder waard is haar teisteren. En sinds ze vuilnisman is, het beroep dat symbool staat voor het allerlaagste, doemt die vraag weer sterker op: doet ze er eigenlijk wel toe? En hoe ervaren andere vuilnismannen dat?

‘Ik had een haat/liefdeverhouding met achterop de vuilniswagen staan’

In gesprek met regisseur Anne van der Steen

Janneke van der Ende 20 oktober 2022

Toen de coronacrisis in Nederland uitbrak, zat theatermaker Anne van der Steen plots zonder werk. In haar zoektocht naar een baan belde ze uiteindelijk een uitzendbureau voor vuilnismannen; ze kon direct aan de slag. Hoewel ze het werk leuk vond, kreeg ze last van een minderwaardigheidsgevoel wat ze niet van zich kon af kon zetten. Na anderhalf jaar als vuilnisman te hebben gewerkt, maakte Anne samen met regisseur Eva van Weeghel hier een documentaire over. 2Doc.nl sprak met regisseur Anne van der Steen over Anne en de vuilnismannen.

Hoe is het om achterop zo’n rijdende vuilniswagen te staan?
‘Ik had een haat/liefdeverhouding met achterop de wagen staan. Aan de ene kant vond ik het heel cool, maar aan de andere kant werd ik er ongemakkelijk van. Zeker als we door een stad reden met veel mensen. Ik was de hele tijd bang dat mensen naar mij keken alsof ik dom was. Dat ze dachten: voor haar is het leven niet helemaal gelukt.’

Tekst gaat verder onder de afbeelding

Wanneer was voor jou het moment dat je dacht: hier moet ik een film over maken?
‘Mijn eerste dag als vuilnisman was verschrikkelijk. Ik dacht: waar ben ik beland? Ik voelde mij totaal niet op mijn gemak. Iedereen was onaardig en deed afstandelijk. Maar nadat ik er een tijdje werkte, bleek dat mijn eerste indruk niet klopte. Sommige collega's luisterden klassieke muziek, een andere kleedde zich ’s avonds als vrouw: ze haalden mijn vooroordelen onderuit. Daar moest ik iets mee doen.'

Toen ik weer aan de slag kon als theatermaker en stopte met mijn vuilniswerk, stuurde ik mijn idee naar VPRO Dorst. Mijn plan werd aangenomen en ik mocht het verder gaan ontwikkelen. Ik vond dat het over de vuilnismannen moest gaan, niet over mij. Tot de VPRO aan mij vroeg wat mij toch zo raakte aan die vuilnismannen. Ik merkte dat die vuilniswereld ook iets over mij zegt. Als kind is mij op de een of andere manier duidelijk gemaakt: ik ben dom. Ik kom van het vmbo en heb slimme oudere broers en zussen. Toen ik bij het vuilnis kwam werken, voelde dat alsof ik daar terecht belandde. ‘Wie bij het vuilnis belandt, heeft op school niet opgelet,’ werd namelijk vaak gezegd. Uiteindelijk heb ik ervoor gekozen dat persoonlijke aspect ook in de documentaire te verwerken.’

Tekst gaat verder onder de afbeelding

'Ik was de hele tijd bang dat mensen naar mij keken alsof ik dom was. Dat ze dachten: voor haar is het leven niet helemaal gelukt.’

Anne van der Steen

Wat vonden je collega’s ervan dat jij deze documentaire wilde maken?
‘Alle vuilnisbedrijven waar ik mijn idee pitchte, ontvingen mij met open armen. Er was behoefte om eindelijk eens een positief beeld van een vuilnisman neer te zetten. Van de drie collega’s die ik in mijn documentaire volg, is Sjef als enige mijn echte collega geweest. Helaas wilde het vuilnisbedrijf waar ik zelf had gewerkt niet meewerken met de documentaire, maar voor Sjef maakten ze een uitzondering. Vuilnismannen Sandra en Maurits heb ik via research bij andere bedrijven ontmoet. Alle drie zien ze het bijna als hun missie om de vuilnisman op een podium te zetten. Ze zijn zo trots op hun werk en totaal niet bezig met wat anderen van hen denken. Van deze drie heb ik geleerd om daar zelf ook een beetje meer schijt aan te hebben.’

Van oorsprong ben je theatermaker. Hoe was het voor jou om voor het eerst een documentaire te maken?
‘Deze documentaire maken is het vetste dat ik ooit heb gedaan. Het medium is helderder dan theater. Je gaat uit van de kracht van degene die tegenover je zit. Je hoeft daar niks bij te bedenken, poëzie van te maken of in een nieuwe vorm te gieten. Je moet er alleen voor zorgen dat de werkelijkheid goed in beeld wordt gebracht. Het is zeker mijn wens om nog een keer een documentaire te maken.’

Meer docu's over werken