Filmmaker Joost van der Wiel (1983) maakt documentaires over uiteenlopende onderwerpen. Van een man die zijn paspoort verbrandt en verhuist naar de Noorse Wildernis ('Drømmeland'), tot een poëtische documentaire over schoenen in Addis Abeba ('Soles of Ethiopia'), tot een portret van een 92-jarige huisarts ('De hoeder'). Welke documentaires inspireren hem?

'Fuocoammare' van Gianfranco Rossi (2016)

Van der Wiel: ‘Ik ben erg gecharmeerd van de films van Gianfranco Rossi. Zijn films Fuocoammare en Notturno betekenen veel voor me. In de documentaire Fuocoammare (2016) volg je Samuele die woont op Lampedusa, een belangrijke tussenstop voor mensen op zoek naar een beter leven in Europa.

Ik vind deze poëtische documentaire prachtig qua sfeer. De filmmaker draait in zijn film eigenlijk om het onderwerp, de vluchtelingenproblematiek, heen. Je krijgt daardoor het effect van de problematiek mee, maar dan bezien vanuit het alledaagse leven van een bewoner, op een indirecte manier.

Het narratief ontbreekt grotendeels in deze film. Ik vind het knap hoe hij zijn films nog steeds boeiend kan houden. Dit doet hij door kleine momenten te kiezen waar verwondering in zit, of een bepaalde schoonheid. Hij verbindt de scènes met veel poëzie en verbeeldingskracht.

In mijn films houd ik er ook van om deze grens op te zoeken, dat heb ik bij De hoeder het meest geprobeerd. Ik probeerde interessante scènes te draaien en die inhoudelijk aan elkaar te verbinden, zodat je geboeid blijft zonder te veel gedreven te worden door een plot. Ik vind het supermooi als dat lukt in films. Dat je ergens helemaal in kan worden gezogen, puur omdat het beeld fascinerend is.’

'Rotjochies' van Maasja Ooms (2018)

‘In Rotjochies (VPRO) volgt Maasja Ooms een aantal jongeren in een hulptraject. Zij doet dat op een prachtige observerende manier. Ze is op precies de juiste momenten aanwezig en kijkt daarbij zorgvuldig naar gedragingen en mimiek van mensen. Langzaamaan duik je zo in hun hoofden.

Rotjochies heb ik een paar keer gezien, puur om te kijken: hoe zit de structuur in elkaar? Hoe ontwikkelen de personages zich? Van welk personage wordt de verhaallijn afgemaakt? Hoe doet ze dat?

De kern bij documentaires is een vertrouwensband met je filmpersonage creëren. Dat personages weten en voelen dat de maker begrijpt wat ze bedoelen. Ooms lijkt daarin te slagen, waardoor ze er op de intiemste momenten bij mag zijn. Juist als iemand er helemaal doorheen zit, kwaad is, of juist iets heel gevoeligs blootgeeft.’

'De Engel van Doel' van Tom Fassaert (2011)

‘De Engel van Doel gaat over het dorpje Doel dat is ingeklemd tussen een kerncentrale en de Antwerpse haven, en nu definitief plaats moet maken voor uitbreidingsplannen van Antwerpen. Ik zag de film toen ik net afstudeerde. Net zoals tieners die naar popmuziek luisteren, was dit een film voor mij die me lang bijbleef.

'Tijdens mijn studie kwam ik er op een gegeven moment achter wat voor films ik zou willen maken. Toen ik deze film keek, bleef de stijlvastheid me bij. De regisseur durft scènes nét te lang aan te houden. Toen ik deze film zag dacht ik: als ooit zoiets als dit kan maken, dan is alles goed.

Bij deze film werd het voor mij duidelijk hoe een klein verhaal iets groots kan verbeelden. Op mijn opleiding proberen docenten dat te leren, maar hier viel het kwartje. Deze film is een microscopisch inkijkje in iets heel groots.

Je kunt ook films over grote thema’s maken die journalistiek veel kloppender zijn, en die inhoudelijk staan als een huis, maar deze film is juist licht, op een charmante manier. Met humor, maar ook met inhoud. En bovenal bloedmooi gedraaid.'

'Sacred Water' van Olivier Jourdain (2016)

'Sacred Water gaat over het vrouwelijk orgasme, dat in Rwanda voer is voor mythes.

Radio-dj Vestine die haar land wil onderwijzen wordt gevolgd. Ondertussen zie je jongeren die uitgaan in de stad en mannen die een bad nemen in de natuur, waarbij ze het hebben over seks. Er zitten enorm veel mooie metaforen in. Het heilige water komt de hele tijd in de film terug. In beekjes, riviertjes, en meertjes zie je zwemmende mensen. Het is supergrappig om mensen te horen praten over opwinding, terwijl je ze vol overgave in een beekje ziet springen en zwemmen. Ja, om dit te snappen moet je het zien denk ik, maar het is echt super komisch.

Ik heb één film in Ethiopië gemaakt en ik heb een andere film op de plank liggen om ook in Afrika te draaien. Ik vind het mooi dat Sacred Water zo’n originele, vrolijke en sprankelende invalshoek kiest, over een samenleving die normaal negatiever in het nieuws komt. Ik vind het hoognodig dat landen zoals Rwanda positiever geportretteerd worden. Het is lastig om zo’n film te maken over een regio met zulke duidelijke hoofdthema’s en conflicten.

Ik werk nu aan een film die zich afpeelt in Afrikaanse landen. Mag ik dat verhaal wel maken? Met die vraag ben ik erg bezig. Mijn mening hierover verandert ook steeds na gesprekken met verschillende mensen. Ik maakte een film over de ouderenzorg, maar ja, ik werk ook niet in de ouderenzorg. Mag ik die film dan niet maken? Ik ben er nog niet over uit.' 

Kijk eerder werk van Joost van der wiel