The Lost Leonardo: het mysterie van de verloren gewaande Da Vinci

Het verhaal van de Salvator Mundi begint in 2005, wanneer het als een krakkemikkig paneeltje opduikt op een plaatselijke kunstveiling in New Orleans. Een zogeheten sleeper hunter, een kunstkenner die ‘jaagt’ op werken die mogelijk veel meer waard zijn dan men denkt, vermoedt dat het schilderijtje wel eens door een student van Leonardo da Vinci gemaakt zou kunnen zijn. Hij koopt het voor een kleine duizend dollar en presenteert het aan een bevriende kunstdealer. Hier start de bijzondere reis.  

De eerste bestemming: het atelier van de befaamde restaurateur Dianne Modestini. Tijdens de opknapklus raakt zij ervan overtuigd dat het werk van de hand van Da Vinci zélf is. Het nieuws van deze ‘ontdekking’ verspreidt zich door de kunstwereld en een legioen aan critici, curatoren en historici nemen een standpunt in over de authenticiteit van het werk.

Sommigen vinden het een belachelijk idee – er zijn immers maar vijftien onbetwiste Da Vinci’s in de wereld – maar velen laten zich maar al te graag overtuigen door het mysterieuze oorsprongsverhaal. Nog voordat er ook maar enig consensus bereikt is, wordt het al op een tentoonstelling in Londen gepresenteerd als een echte Da Vinci.

Volgens enkele sprekers die in de film aan bod komen is de vraag of de Salvator Mundi een echte Da Vinci is helemaal niet meer relevant; het werk is zo hevig gerestaureerd door Modestini, dat het volgens sommige als een hedendaags kunstwerk gezien moet worden. ‘In zekere zin is het een meesterwerk van Dianne Modestini,’ grapt de Duitse Da Vinci-expert Frank Zöllner.

De restauratiediscussie roept vragen op als: wanneer is kunst echt, wat is de waarde en wie bepaalt dat?

Na tentoonstelling in Londen wordt de kijker geïntroduceerd aan de nogal gewetenloze Zwitserse kunsthandelaar Yves Bouvier, die het schilderij voor 127,5 miljoen euro aankoopt voor een steenrijke Russische oligarch.

In werkelijkheid betaalt de listige Bouvier er ‘maar’ 83 miljoen voor en stopt hij het overige geld in eigen zak, waardoor hij in één klap ruim 44 miljoen euro rijker wordt. De Salvator Mundi verandert van een bijzonder cultureel object in een praktisch financieel handelsmiddel.

Volgende bestemming: de kunstmarkt. In een gelikt promofilmpje van het veilinghuis Christie’s zien we hoe toeschouwers, waaronder acteur Leonardo DiCaprio, vol ontroering naar de zogenoemde ‘male Mona Lisa’ kijken. Binnen mum van tijd groeit de Salvator Mundi uit tot een nieuw icoon van de populaire beeldcultuur.

Het schilderij belandt in een bizarre biedingsoorlog en de hamer valt bij een bod van 400 miljoen dollar. Een anonieme koper is nu de eigenaar van wat vanaf dat moment het duurste schilderij ooit verkocht is.    

Later in de documentaire blijkt dat de koper van de Salvator Mundi de cultuurminister van Saoedi-Arabië is, die het schilderij in opdracht van de kroonprins Mohammed bin Salman al-Saoed, ook wel bekend als MBS, aanschafte.

Hoewel deze omstreden vorst er zelf geen uitspraken over heeft gedaan, twijfelt niemand over zijn beweegredenen: het schilderij is voor deze kroonprins puur een prestigeobject, een demonstratie van soft power en een manier om een nieuw, open beeld van zijn land te promoten: ‘culturele natievorming,’ zoals het in de documentaire wordt genoemd. De Salvator Mundi dient als het culturele paradepaardje van een machtige dictator.

Zo bereikt het schilderij een laatste bestemming in het politieke kapitaal van Saoedi-Arabië. Een precieze locatie is echter tot op de dag van vandaag onbekend. Na een no-show op het 500-jarige jubileum van Da Vinci in het Louvre in Parijs, lijkt het nog altijd diep opgeborgen te zijn. Mogelijk ligt het in een goedbeveiligde kluis, of hangt het in de slaapkamer van Bin Salmans superjacht. 

Toch verwacht men dat het elk moment kan opduiken in de Louvre-dependance in Abu Dhabi, waar ook een Close Up-documentaire over te zien is. Tot die tijd kunnen we daar alleen maar over speculeren, en hebben we The Lost Leonardo als document van deze verbluffende reis.