Door: Esther Aerts

Emma van den Berg wilde voor haar afstuderen een film maken over alleenstaande ouders met één kind. 'Ik ben zo zelf ook opgegroeid. Mijn research begon bij Mical en Stephanie en ik merkte al vrij snel dat hier veel in zat. Beiden zijn hele sterke karakters, en het was een geluk dat Mical precies in deze periode op het punt stond te emigreren naar San Francisco. Voor mij was meteen duidelijk dat dat mijn verhaal moest worden. Die migratie gaat heel erg over loslaten en afscheid nemen.’ Anderhalve maand volgde de jonge filmmaker Mical en haar moeder.

Wat is er zo interessant aan alleenstaande moeders en enig kinderen?

‘Ik vind het heel fascinerend dat hun relatie zo symbiotisch kan zijn. Dit maakt het extra gecompliceerd als je als dochter of zoon op een leeftijd komt waarop je je eigen weg wil gaan. Je moeder is je enige directe familielid, waardoor je je verantwoordelijk voor haar voelt. Je voelt je bijna schuldig omdat je haar alleen laat.’

Hoe kwamen Mical en Stephanie op je pad?

‘Ze waren allebei geen vreemden voor me; ik kom al jaren bij hen over de vloer en ik zat al vanaf groep 1 bij Mical in de klas. Onze moeders raakten bevriend op het schoolplein en het voelde al snel alsof we familie van elkaar waren. In onze omgeving waren meer alleenstaande vrouwen met enig kinderen, die elkaar bewust of onbewust opzochten. Ik heb zelf geen broertjes of zusjes, maar op deze manier voelde het alsof ik die toch een beetje had. Wat alleenstaande moeders bindt, is dat het sterke vrouwen zijn die niet leven vanuit het traditionele idee dat je een man nodig hebt om een kind groot te brengen.’

Was de situatie van Mical en Stephanie herkenbaar?

‘Ik zat in dezelfde fase met mijn eigen moeder. Dus naast een mooi onderwerp voor mijn afstudeerfilm zocht ik ook naar een voorbeeld van hoe je kan omgaan met het losmaken van je moeder. Mijn hoofdpersonages waren dus een soort spiegel voor me. Als ik in mijn eigen leven in een moeilijke situatie zit, dan komt dat snel terug in de films die ik maak.’

Zien we dit thema vaker in jouw werk?

‘Mijn andere films gaan allemaal over persoonlijke ruimte. Ook in mijn afstudeerscriptie ben ik op zoek gegaan naar waar de grens van deze ruimte ligt. Als je zo’n verstrengelde relatie met je moeder hebt, is het soms moeilijk te bepalen waar de een begint en de ander eindigt.’

Even terug naar Mical en Stephanie. Wat sprak je zo aan in hun relatie?

‘Wat ik grappig vind aan die twee is dat er in korte tijd heel veel kan gebeuren. Wat je ook in de film ziet, is dat ze ruzie kunnen krijgen over iets wat je als buitenstaander nauwelijks begrijpt. Je merkt dat ze elkaar haarscherp aanvoelen, zonder daar veel woorden aan vuil te maken.’

Heb je iets in scène gezet of alles maar laten gebeuren?

‘Ik wilde de situatie zo echt mogelijk laten zijn. Mical en Stephanie zijn heel direct en dat moest ook terugkomen in de film. Het enige wat ik heb gestaged is de scène waarin ze Trijntje Oosterhuis zingen. Als ik vroeger bij hen thuiskwam, werd ik regelmatig op de bank geduwd omdat ze een optreden hadden voorbereid. Die oude herinnering heb ik geprobeerd terug te halen, om het speelse en kinderlijke van Mical te laten zien. Ik wilde ‘Kom vlieg met me mee’ er heel graag in hebben. Ze zongen dat vroeger ook vaak, net zo vals als in de film. Pas gaandeweg merkte ik hoe symbolisch dat nummer was.’

Wat voor reacties kreeg je op de film?

‘Stephanie vertelde me later dat ze de draaiperiode, waarin ze ook toeleefden naar het afscheid van Mical, als heel waardevol heeft ervaren. Het heeft haar bewust gemaakt dat ze elkaar moeten gaan loslaten. Een groot compliment voor mij, want als filmmaker wil ik er niet alleen zelf iets uit halen, maar geef ik graag ook iets terug.’

Ga je in de toekomst verder met moeder-dochterrelaties?

‘Ik ben nu aan een plan aan het schrijven dat ik voor IDFA Kids & Docs wil insturen. In deze film wil ik taboes tussen moeders en dochters onderzoeken. Ook wilde ik na mijn kunstopleiding aan de Rietveld meer praktische ervaring opdoen in de filmhoek en help ik nu af en toe als productieassistent.’