Wies van Wetten 29 oktober 2021

In de documentaire van Kees Vlaanderen is te zien hoe de lokale bevolking van ludieke acties naar extreme protesten tegen windmolens gaat. Hun vertrouwen in de overheid zakt steeds verder weg. Vlaanderen: 'Het was een duidelijke keuze om het proces door de ogen van de burgers te laten zien.'

Wat wil je dat mensen meenemen uit deze documentaire?
‘Ik vond het echt tragisch om te zien hoe goedwillende burgers in het harnas worden gejaagd. Deze burgers zien echt wel de noodzaak van groene energie, maar ze worden niet serieus genomen. Ik vind het heel verdrietig om te zien hoe deze mensen hun vertrouwen in de democratie en de rechtstaat kwijtraken. Ik wil met deze documentaire laten zien hoe verkeerd het kan aflopen als er van bovenaf met ‘bulldozerpolitiek’, zoals voormalig minister Wiebes het noemde, over burgers wordt heen gewalst. De verleiding is namelijk heel groot om klimaatproblematiek op die manier aan te pakken: gewoon doordrammen met het idee dat je sneller klaar bent. Maar mensen zetten de hakken in het zand en het duurt daardoor eigenlijk langer. Het veroorzaakt ook enorm veel persoonlijk leed. Zoals de dochter uit de film, die haar vader op een gegeven moment moet opzoeken in de gevangenis.’

Waarom wilde je hier een documentaire over maken en geen journalistieke reportage waarin alle kanten van het verhaal belicht worden?
‘Het verschil tussen een journalistieke reportage en een documentaire is dat je in een documentaire zichtbaar kan maken wat er met deze mensen is gebeurd en hoe ze hun vertrouwen zijn kwijtgeraakt. Wij wilden dat  proces door de ogen van de burgers laten zien. Zodat ook duidelijk wordt waarom sommige mensen steeds extremere acties gingen voeren.’

Hoe komt het dat die acties steeds extremer zijn geworden?
‘Er zijn twee oorzaken waardoor de situatie in Groningen en Drenthe zo is geëscaleerd. Ten eerste worden er op internationaal niveau afspraken gemaakt om de gigantische klimaatcrisis te beteugelen. Die internationale afspraken moeten ook in Nederland gaan gelden, ze komen bij de Haagse politiek te liggen, en uiteindelijk komen ze op het bordje van de gemeenten. De klimaatcrisis aanpakken vereist een mondiale transitie die lokaal moet worden uitgevoerd. Hoe zorg je ervoor dat je mensen lokaal betrekt bij een wereldwijde crisis? Daar is het faliekant misgegaan in de Veenkoloniën.

De tweede oorzaak is dat de energievoorziening in handen is gelegd van bedrijven met een winstoogmerk. Dat zie je ook in de documentaire: de boeren krijgen bedragen geboden voor hun grond (om windmolens op te zetten) die acht keer hoger liggen dan die grond normaal gesproken opbrengt. Energiebedrijven verdienen daar nog weer veel meer aan dan de boeren. Zonder veel risico, want de overheid betaalt de rekening. Dat verscheurt zo’n gemeenschap, want de burgers voelen zich verraden door boeren, die buurtgenoten zijn, en door de overheid die hen zou moeten beschermen.'

En hoe nu verder?
‘De film gaat nu het land door en wordt vertoond op allerlei plekken waar dezelfde problematiek speelt. De film heeft al gedraaid in Groningen en Veendam, daar reageerden mensen erg positief. Ik denk ook omdat ze zich misschien wel voor het eerst gezien en gehoord voelden. Het levert misschien concreet niet zoveel op, maar ik vind het wel heel fijn om te zien wat het met ze doet. Maar ook burgemeester Adriaan Hoogendoorn van Midden Groningen zag de documentaire en was onder de indruk. Hij twitterde: ‘het onderstreept noodzaak andere bestuurscultuur.’ Daardoor heb ik ook als maker het gevoel dat ik een functie heb in het maatschappelijke debat.’