Yuri Ohlrichs is seksuoloog NVVS en spreekt in zijn werk met mensen van alle leeftijden en uit allerlei landen over seksualiteit. In zijn vroege carrière stond hij voor de klas als voorlichter. Later werd hij onder meer begeleider van jonge zedendelinquenten en trainde hij wereldwijd professionals in het geven van ‘Sex Education’.

Geboorte van de MeToo-beweging
Tarana Burke vertelt op haar website het ontluisterende verhaal van hoe MeToo ooit in haar hart en gedachten begon. Ze was jeugdwerker in het zuiden van Amerika toen een jong meisje, Heaven, bij haar langskwam. Heaven had moed verzameld en probeerde Tarana te vertellen over haar stiefvader die haar had misbruikt. Maar Tarana, voor wie dit veel te dichtbij kwam, kon de woorden van Heaven niet verdragen. Ze stuurde het meisje door naar een andere jeugdwerker. Jarenlang bleef het verhaal van het jonge meisje in haar hoofd spoken. De woorden die ze eigenlijk had willen uitspreken, werden de naam van de beweging die zij oprichtte in 2006: MeToo.

Twitter en hashtags
Pas in 2017 kreeg de beweging wereldbekendheid toen actrice Alyssa Milano een tweet de wereld inzond met de woorden ‘Me Too’. In de tweet deed ze een oproep aan eenieder die seksueel grensoverschrijdend gedrag had meegemaakt om de woorden ook te plaatsen. Miljoenen vrouwen volgden haar voorbeeld en deelden hun verhalen op twitter met de hashtag #MeToo. Al gauw kwamen daar nieuwe hashtags bij. Zo begonnen mannen die zich schuldig hadden gemaakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag te tweeten met #Ihave.

Seksuoloog Yuri Ohlrichs herinnert zich die dagen nog goed. Eindelijk werd de omvang van het probleem duidelijk. Als seksuoloog kende hij de ernst van de zaak maar al te goed en nu was het voor iedereen duidelijk. ‘Het was goed dat we het zo op wereldschaal onder ogen konden zien. Tegelijkertijd zag ik ook wel het gevaar van zulke publieke uitingen. Bij zowel #MeToo als bij #Ihave kon iedereen met die bekentenissen aan de haal gaan. Als ik lesgeef in seksuele vorming, willen de leerlingen ook weleens een persoonlijke ervaring delen met de groep. Dan zeg ik er altijd bij dat diegene mag bepalen of hij of zij openstaat voor reacties. Dat soort filters heb je op sociale media niet.’

Gekaapt door witte vrouwen
In de Amerikaanse ochtendshow Good Morning America zegt actrice Alyssa Milano dat de MeToo-beweging niet alleen over actrices gaat, maar dat allerlei vrouwen in verschillende posities slachtoffer worden van seksuele intimidatie. Daar vormt zich ook meteen de eerste kritiek. De MeToo-beweging lijkt gekaapt te worden door witte, bevoorrechte vrouwen. Dat baarde Tarana Burke zorgen. Zij was haar beweging ooit gestart omdat er te weinig aandacht was voor seksueel grensoverschrijdend gedrag in gemarginaliseerde bevolkingsgroepen. Van donkere vrouwen en meisjes, trans vrouwen en vrouwen uit lage sociaaleconomische klassen was namelijk bekend dat ze minder geneigd waren professionele hulp te vragen.

Ohlrichs: ‘Ik denk niet dat er in Nederland specifieke gemeenschappen of buurten zijn waar dit onderwerp meer speelt of minder bespreekbaar is. Uiteindelijk gaat dit probleem over machtsverhoudingen en die heb je door alle lagen van de wereldbevolking heen. Toen ik Bengaalse meiden lesgaf, viel het mij op dat ze ook vol waren van de MeToo-beweging en daar hun kracht uithaalden. Terwijl zij, met de genderverhoudingen die daar de norm zijn, meer risico lopen op seksueel grensoverschrijdend gedrag dan vrouwen hier. In gemarginaliseerde bevolkingsgroepen kunnen die actrices ook een voorbeeld en houvast zijn.’

Heksenjacht
De storm woedde voort. Ook in Nederland kwamen allerlei verhalen uit de theater- en televisiewereld bovendrijven. In kranten en bladen verscheen het ene stuk na het andere en bij talkshowtafels schoven daders en slachtoffers aan. Er werd gesproken van een heksenjacht en van trial by media. Mensen waarvan nog niet was onderzocht of ze werkelijk schuld hadden, werden door de maatschappij al veroordeeld. Je bent onschuldig tot je schuld bewezen is, zo luidt de onschuldpresumptie, maar daarvan leek in de MeToo-discussie geen sprake.

Volgens Ohlrichs waren de verhalen van Gijs van Dam en Jelle Brandt Corstius het schoolvoorbeeld van hoe het niet moet in de media. ‘Ik heb me heel erg geërgerd aan die verhalen. Alles ging daar fout. Met het plaatsen van de beschuldigingen van Brandt Corstius, ging Trouw op de stoel zitten van rechter. De naam van Van Dam werd natuurlijk gauw genoeg achterhaald. Vervolgens mochten zij in allerlei talkshows hun verhaal doen, maar het werd niet duidelijk hoe het precies zat. Zulke dingen moet je niet met camera’s erbij uitpluizen. De wapens van trial by media moet je volgens mij alleen inzetten op machtsfiguren van wie je weet dat ze bewust grenzen overschrijden. Mensen die zonder publieke aandacht jarenlang ongezien door kunnen gaan met hun wangedrag.’

Feminisme
Door velen werd #MeToo bij uitstek gezien als een feministisch issue. De feministische brillen verschilden echter nogal eens van kleur. Daar waar de een riep dat de slachtofferrol vrouwen geen dienst bewees, zei de ander dat het naïef was om te zeggen dat vrouwen niet kwetsbaar zijn.

Seksuoloog Ohlrichs vindt dat de grootste winst te behalen is in de dialoog. ‘Ooit was er natuurlijk het radicaal feminisme: je gaat niet naar bed met je onderdrukker. Daar werden mannen helemaal uitgesloten van de levens van vrouwen. Volgens mij kan dat nooit de oplossing zijn. Als je een vrouw zonder meer slachtoffer noemt, of een man direct uitmaakt voor dader, dan ben je uitgepraat. Ga de dialoog aan en luister naar elkaar, zonder elkaar meteen in een hoek te zetten.’

Resultaten
De #MeToo-beweging leek haar vruchten af te werpen. Veel meer mensen maakten in de afgelopen jaren melding van seksueel geweld. Maar of dat ook echt een veiligere samenleving oplevert, is de vraag. Onderzoek van Investico, voor De Groene Amsterdammer en NRC, wijst namelijk uit dat erg weinig zedendelicten ook werkelijk voor de rechter komen. Van alle #MeToo-verhalen in Nederland werd geen enkele dader vervolgd.

Niet alleen komen maar weinig zaken voor de rechter, zo’n een op de zeven gevallen van grensoverschrijdend gedrag blijft zelfs onder de radar. ‘Vaak is er geen bewijs, waardoor veel zaken niet op te lossen zijn,’ zegt Ohlrichs. ‘Ik denk ook niet dat de oplossing ligt in de rechtssystemen. De overgrote meerderheid van de minderjarige zedendelinquenten die ik sprak, had geen intentie om iemand pijn te doen. Vaak was er sprake van een misverstand of groepsdruk. Daarom kunnen we volgens mij veel beter onze pijlen richten op onderwijs. We moeten zorgen dat mensen van alle leeftijden leren aanvoelen waar hun eigen grenzen liggen en waar andermans grens ligt. Onbegrip en onwetendheid bestrijden met kennis en met leren communiceren over gevoelens en wensen. Daar win je veel meer mee dan met naming and shaming van daders en slachtoffers.’