DocTalks met regisseur Batoul Karbijha

'Toen mensen Maysoon begonnen te vergeten, wist ik dat dit moest maken.’

VPRO

Maysoon Karbijha vluchtte in 2014 vanuit Syrië via Libië met de boot richting Italië. Halverwege zonk het schip. Honderden mensen verdwenen in zee. Sindsdien is ook Maysoon vermist. Haar zus, filmmaker Batoul Karbijha, maakte er de openhartige documentaire 'My Maysoon' (EO) over. Wat heeft het proces haar gebracht? Presentator Sophie Derkzen sprak haar namens 2Doc.nl in DocTalks.

In vergetelheid

‘De kiem voor het idee is zo rond 2016, 2017 geplant,’ vertelt de regisseur. ‘Ik had lang niet over Maysoon gepraat. Als vrienden over haar begonnen, kapte ik ze af. Ik wilde het er gewoon niet over hebben en ik merkte dat de rest van mijn familie hetzelfde had.’ 

‘In 2019 plaatste Maysoons' vriend een bericht op Facebook op haar verjaardag. Dat bericht kreeg zo'n van twintig likes. Opeens besefte ik me: Door het nooit over haar te hebben, doen we de herinnering aan haar geweld aan. Ze raakt in vergetelheid. Toen wist ik dat dit moest gaan maken.’ 

Camera als hulpmiddel

In haar openhartige film spreekt Batoul Karbijha familieleden die al lang niet meer over Maysoon hadden gepraat. Hoe kreeg ze hen zover om zo open te zijn voor de camera? ‘Dat was heel moeilijk. M'n broer en vader waren sowieso tegen de docu, maar ze zagen ook dat onze moeder het wel zag zitten en dachten: Misschien helpt dit de familie om het over Maysoon te hebben. Zo kreeg ik ze toch mee.’

De camera fungeerde voor de filmmaker uiteindelijk juist als hulpmiddel om het erover te hebben. ‘Zonder camera begon ik er niet over. Ik zei altijd: Ik kom langs om te filmen, en zodra de camera aan was, begon ik te praten. Zo werd zo'n filmsessie de aanleiding om het over Maysoon te hebben en voelden zij zich ook vrij om te vertellen.’ 

Helend gewerkt

Iedereen lijkt zich op zijn of haar manier schuldig te voelen over wat er met Maysoon is gebeurd. Komt de drang van de filmmaker om deze film te maken dan ook voort uit een schuldgevoel? ‘Ik voelde me juist schuldig vanwege het maken van deze film. Mijn familie zei steeds: 'We krijgen Maysoon er niet mee terug, dus wat heeft het voor zin?' Toen Tahir me erop aansprak en ik zei dat ik het voor Maysoon deed, reageerde hij daar heel fel en emotioneel op. Dat kwam heel hard bij me binnen. Daar zat ik flink mee in m'n maag. Ik ben er op een bepaald moment zelfs helemaal mee gestopt.' 

Inmiddels realiseert de filmmaker zich dat ze de film voor zowel zichzelf als voor haar zus maakte. ‘Voor mij heeft het erg helend gewerkt. Het heeft me enorm geholpen om over haar te kunnen praten, het een plaats te kunnen geven en om sterker te worden. Het is niet zozeer dat ik het nu makkelijker vind om eraan terug te denken, maar ik kan nu wel de kracht opbrengen om met Maysoon bezig te zijn en om het met anderen over haar te hebben.’ 

Hopelijk kan iemand helpen Maysoon te vinden

De film is afgerond, maar de zoektocht naar Maysoon is voor de filmmaker nog niet afgelopen. ‘We zijn nog op drie fronten met onderzoek bezig. Allereerst in Tunesië, waar die 54 lijken begraven liggen, die we proberen te identificeren. We zijn ook in Libië bezig. Het meest uitdagende front is de zee zelf. Die heeft een groot aantal lichamen opgeslokt, die daar nog steeds in die gezonken boten liggen. Alleen is er niemand die kan helpen om te achterhalen hoe, wat en waar precies. Of het me nou nog maanden of misschien wel jaren kost, dat werk moet gedaan worden.’ 

Is dit filmproject voor de filmmaker geslaagd? ‘Tot op zekere hoogte wel. Ik heb het zwijgen in m'n familie ermee kunnen doorbreken. En het is me gelukt om de herinnering aan Maysoon levend te houden. Je weet maar nooit: Misschien dat na de uitzending van de film iemand zich aanbiedt om me te helpen Maysoon terug te vinden. Daar hoop ik op.’ 

Interview: Sophie Derkzen
Regie: Kim Brand
Camera: Jaap Veldhoen
Geluid: Lucas van Eck
Montage: Milika de Jonge
Productie: Casper Boon
Eindredactie: Annica Peeters