Het leven op een wijnboerderij in Zuid-Afrika is niet altijd makkelijk. De arbeiders moeten doordeweeks hard werken en in het weekend drinken ze hun zorgen weg. De jonge documentairemaakster Emma Lesuis volgt in de documentaire ‘Vir ’n glasie wyn’ zeven weken lang zowel de blanke wijnboer als zijn donkere werknemers. Dag in, dag uit proberen ze het hoofd boven water te houden in een land dat nog steeds gekenmerkt wordt door grote raciale rivaliteit.
Door: Stefan Kruszel
Documentairemaakster Emma Lesuis wil het leven graag laten zien zoals het is. Toen zij in 2013 enkele maanden door Zuid-Afrika reisde voor haar afstudeerproject logeerde ze een tijdje op een wijnboerderij. Wat ze daar zag intrigeerde haar zo, dat zij het jaar erop besloot om terug te gaan om het dagelijkse leven op de boerderij te filmen. “Ik wilde het leven dat schuil gaat achter een Zuid-Afrikaans glaasje wijn laten zien”, zegt de 26-jarige documentairemaakster.
In Vir ’n glasie wyn maken we kennis met de ‘bruine’ mensen die op de Monterosso wijnboerderij in Stellenbosch werken. Doordeweeks moeten zij heel hard werken voor nog geen 8 euro per dag. Het leven op de boerderij is uitzichtloos, maar ze verdienen te weinig om aan deze situatie te kunnen ontsnappen. In het weekend drinken de werkers dan ook om hun dagelijkse problemen te vergeten. Volgens de documentairemaakster komt dit alcoholgebruik voort uit het feit dat de werkers tijdens de Apartheid werden uitbetaald in wijn. Door dit zogenaamde ‘dopsysteem’ kwam er in veel van deze families alcoholisme voor. Veel jongeren beginnen dan ook al op vroege leeftijd met drinken omdat zij dit van hun ouders leren.
Ook de blanke boer Miti moet vechten om rond te komen. De overheid helpt de kleine wijnboeren te weinig waardoor steeds meer van deze kleine familiebedrijven failliet gaan. Het helpt ook niet dat veel van zijn werkers een groot gedeelte van de tijd dronken over zijn boerderij lopen. Daarom besluit boer Miti te verhuizen naar Paradijskloof, dat is een buitenwijk van Stellenbosch.
Tijdens de Apartheid werd de bevolking van Zuid-Afrika ingedeeld in hokjes. Er waren ‘whites’, ‘blacks’, ‘coloureds’ en ‘indians’. De blanke bevolking kende onder de apartheidsregimes vele privileges in vergelijking met de gekleurde, maar vooral met de zwarte bevolking. In 1990 is de Apartheid officieel afgeschaft, maar in de praktijk wordt er nog steeds sterk rassenonderscheid gemaakt. Lesuis merkte tussen de wijngaarden dat de animositeit vandaag de dag ook tussen de gekleurde en de zwarte bevolking bestaat. Onder leiding van de zwarte ANC-regering hebben zwarte Zuid-Afrikanen nu namelijk voordelen ten opzichte van de bruine bevolking. Er heerst daarom ook veel wederzijdse argwaan tussen de verschillende bevolkingsgroepen.
De oorspronkelijk uit Leiden afkomstige Emma komt uit een ‘gemixt gezin’. Zij heeft een zwarte moeder en een witte vader. Dientengevolge zou zij met haar lichtere huidskleur in Zuid-Afrika bij de ‘bruinmense’ of coloureds horen. Zij denkt dat dit haar geholpen heeft tijdens het filmen op de boerderij. “Mensen zouden toch anders naar me kijken als ik daar als blanke met een camera zou rondlopen.”
Emma Lesuis maakte de documentaire voor de Canvas-serie Vranckx en de nomaden van de Vlaamse journalist Rudi Vranckx. Ze kreeg echter geen hulp bij het maken van de film. Lesuis is een autodidact en leerde zichzelf filmen en monteren. De maakster kwam in contact met Vranckx via de bekende journaliste Phara De Aguirre, die haar mentor was gedurende haar Master Woordkunst in Antwerpen. Een studie die zich richt op een combinatie van media, podium en schrijven.
De Amsterdamse houdt van het vertellen van verhalen. Dit deed zij ook met haar afstudeerproject I Am Coloured Untill I Open My Mouth. Een documentairevoorstelling waarbij ze film en muziek combineert terwijl zij op een podium staat en vertelt. Emma heeft ook een duidelijke visie op hoe ze deze verhalen wil vertellen. “Wat ik heel belangrijk vind is dat ik niet dé waarheid wil vertellen. Het is altijd de waarheid van de verteller en de manier waarop die de beelden achter elkaar zet”, benadrukt ze. “Daarom vond ik het ook belangrijk om langere tijd op de boerderij te verblijven en alles te laten zien zoals het is.”
Emma Lesuis (1988) studeerde Woordkunst aan het Koninklijk Conservatorium te Antwerpen. Zij studeerde in juni 2014 af met de voorstelling ‘I Am Coloured Until I Open My Mouth’. Zij heeft een beurs gekregen van het ‘Fonds Pascal Decroos’ om een vervolg te maken op de documentaire ‘Vir ’n glasie wyn’. Deze zal zich meer richten op Zuid Afrikaanse fair trade wijn.