De zesjarige Angela, een zwart meisje geboren in België, met Senegalese roots is zich onbewust van de complexe sociopolitieke situatie waarin haar familie is terechtgekomen.
Elong E'nabe bekijkt het leven door de ogen van de vrolijke, zesjarige Angela. Ze is zich onbewust van de moeilijkheden. Bij haar oudere broer en zus blijkt die realiteit al meer door te komen. Toch zien we vooral de fantasiewereld van een kind, het plezier van een verjaardagstaart en de kracht van een moeder-dochterrelatie.
Regie: Niels Devlieghere
Tijdens het maakproces van zijn film voelde hij zich niet altijd even op zijn gemak. Desondanks heeft regisseur Niels Devlieghere (1992) met zijn afstudeerfilm Elong E’nabe meer bereikt dan hij had durven dromen. Zijn film draaide op meerdere festivals in Europa én won de VAF Wildcard. Het verhaal speelt zich af in Ninove, Vlaanderen, en focust zich op de jonge Angela die samen met haar moeder Roos, vader, broer en zus opgroeit in een extreemrechtse omgeving.
Elong E’nabe is een film die bestaat uit meerdere lagen. Het opgroeien van Angela is de eerste laag. Moederliefde is laag twee. Haar bescherming is de veilige cocon waarin haar kinderen opgroeien. De omgeving waarin dat gebeurt, is niet altijd even fijn en de context daarvan is de derde laag in de film. Deze film was Niels’ afstudeerwerk en daarvoor deed hij uitgebreid onderzoek. ‘De lokale bewoners uit de Denderstreek vertelden dat het moeilijk is voor nieuwkomers om zich hier thuis te voelen’, vertelt hij. De Denderstreek, waarin Ninove en Angela’s huis ligt, staat bekend om zijn oude industriesteden en dorpen. Die plekken zijn de laatste decennia leeggelopen. De lege huizen worden gevuld met migrantengezinnen die hun plek moeten zien te vinden tussen buren die slecht kunnen omgaan met de overrompeling van nieuwkomers. De laatste tien jaren zijn de buitenlandse families verdrievoudigd. ‘De bewoners van die streken zien de migranten in de leegstaande huizen naast hun wonen. Daarbij zien ze nieuwe culturen die ze niet kunnen plaatsen. De politiek speelt daar ook heel polariserend op in. Deze streek staat bekend om zijn extreemrechtse inwoners’, geeft Niels als uitleg.
De zoektocht naar de juiste familie als hoofdpersonen voor zijn film was lastig voor Niels. ‘Ik denk dat ik voor deze film wel bij dertig families op de koffie ben geweest’, vertelt hij. Hij had daar een interessante aanpak voor gekozen: ‘Ik heb heel vaak de bus genomen tussen Brussel en Ninove. Daarbij sprak ik veel mensen tijdens de lange rit. Op een avond nam ik de laatste bus. Schuin voor mij zat Roos. Dirk en Angela lagen te slapen op haar schoot. Toen zij uitstapten, sprak ik ze aan en mocht ik meteen bij hen thuis eten. Dat was echt absurd, maar voor hen was dat heel normaal. Het was een gesprek van vier uur lang. Ik voelde dat de thematiek die ik zocht voor mijn film meteen herkenning bracht bij het gezin.’
'Ik weet dat Angela zelf nog niet goed weet wat haar achtergrond is, maar ik vind het niet mijn positie als maker om haar dat te vertellen'
Angela is geen enig kind. Toch gaat de film over háár opgroeien. Voor de regisseur was het een makkelijke beslissing om te maken. Angela had immers de meest interessante leeftijd waarmee ze in een tussenfase zit. Ze ziet dingen gebeuren, maar ze kan het niet plaatsen. ‘Dirk en Tina beseften al heel goed in wat voor een situatie zij terechtgekomen waren. Bij Angela was er een interessante dualiteit. Soms heeft ze door dat er iets niet helemaal klopt, maar dan twee seconden later is ze dat vergeten en is ze weer kind. Omdat zij constant die heen-en-weer schakeling had, vond ik haar de beste keuze. Ik probeerde ook nooit iets in scène te zetten. Kijk bijvoorbeeld naar de scène dat Dirk en Angela in bed discussiëren over hun afkomst. Ik weet dat Angela zelf nog niet goed weet wat haar achtergrond is, maar ik vind het niet mijn positie als maker om haar dat te vertellen. Het is leuker om een kind te portretteren dat op de grens leeft’, vertelt Niels over zijn keuze voor Angela als hoofdpersonage. ‘Het feit dat ik zeven maanden van haar leven mocht vastleggen, is fantastisch. We hebben echt een band opgebouwd. Om de zoveel weken belt ze mij ook en dan kom ik weer langs.’
Tekst gaat verder onder de afbeelding
De rode draad in de film is de voice-over, die is ingesproken door moeder Roos. Op het eerste gezicht lijkt het een ‘normale’ voice-over die wel vaker wordt gebruikt in films, maar er iets bijzonders aan de hand. Elke avond bidt Roos met haar kinderen voordat die moeten slapen. Daarna bidt ze ook voor zichzelf. ‘Ik vroeg aan Roos of ze net zoals ze bidt met de kinderen een gebed wilde schrijven voor Angela. De voice-over zijn dus gebeden van Roos. Ze is geen super verbaal persoon, maar een liefdevolle blik is lastig vast te leggen, dus daarom was de voice-over het meest geschikt voor Roos om het te uiten. De liefde voor haar kinderen en de toekomst die ze hen gunt, heeft ze prachtig, wel privé, verwoord’, vertelt Niels.
Het filmproces ging Niels niet altijd even gemakkelijk af. De gelaagdheid van de film in zijn algemeen was niet hetgeen wat hij moeilijk vond. Het zat hem in de sociaalpolitieke laag. Niels vroeg zich af of het wel zijn plek was om dit verhaal te vertellen. ‘Ik had het er ethisch gezien moeilijk mee. Eigenlijk moet het er niet toe doen wie het verhaal brengt, maar toch voelde ik mij heel raar’, vertelt hij met lange pauzes. De kinderen waren vanaf het begin ook erg geïnteresseerd en ze stelde hem lastige vragen. ‘Angela kwam op de eerste avond naar mij toe, ze kende mij tien minuten, toonde haar handje en ze vroeg of ik dacht of de kleur van haar hand een probleem zou zijn. Ik wist echt niet wat ik moest zeggen, omdat daar denk ik geen goed antwoord op bestaat. Dat gevoel had ik de hele film lang. Later in het proces voelde ik mij thuis bij dit gezin, maar in het grotere plaatje voelde ik mij een buitenstaander. Alsof ik eens even kom vertellen hoe het zit. Maar het gaat hier niet om de ene kant versus de andere kant. Ik wilde gewoon tonen hoe Angela opgroeide. Ik wilde geen kant kiezen.’ Niels is stellig over zijn gedachtegang achter de boodschap van de film: ‘Voor mij moest mijn film in de eerste instantie gaan over een kind dat opgroeit, waar dat zou zijn lag helemaal open. Daarom vermeld ik ook niet waar Angela woont, want dat doet er niet toe. De film gaat over hoe sterk een moeder-dochterrelatie is. Het bevat een universeel thema en het is geen reportage over een streek.’
Tekst gaat verder onder de afbeelding
‘Angela kwam op de eerste avond naar mij toe, ze kende mij tien minuten, toonde haar handje en ze vroeg of ik dacht of de kleur van haar hand een probleem zou zijn'
Het was niet Niels’ bedoeling om deze afstudeerfilm te tonen aan de buitenwereld. Dat is wel gebeurd, want hij werd op meerdere festivals vertoond. Hij was bang dat de boodschap van zijn film niet goed over zou komen: ‘Ik probeer films te maken die niet een bepaald cliché zijn. Ik wil de boodschap niet van tevoren bestempelen. De invulling en interpretatie laat ik over aan de kijker. Als ik iets maak vanuit een politieke gedachtegang, bevestigt dat de polarisatie en dat wilde ik niet, maar dat maakt het wel lastig. Want ik hoop dat de kijkers dat ook snappen.’ In de film zitten wel hints verstopt die de derde laag, de sociopolitieke context, weergeven. Met die hints probeerde Niels het zo subtiel mogelijk te houden. ‘De Vlaamse vlaggen die voor veel mensen staan voor nationalisme en George Floyd die je op tv hoort als achtergrond heb ik op een gefilterde manier weergegeven. Dat is hoe Angela het percipieert. Zo ziet zij haar wereld’, vertelt hij.
Niels Devlieghere (1992) studeerde in 2020 af aan het Royal Institute for Theatre, Cinema and Sound (RITCS) in Brussel. Met zijn afstudeerfilm Elong E'nabe won hij in datzelfde jaar de VAF Wildcard. Op dit moment is hij bezig met een nieuwe documentaire die afspeelt in Spanje en zich focust op kinderen die opgroeien in een extreem traditionele en religieuze gemeenschap.