Alerk. Die naam verwijst in het Oeigoers naar uitspraak ‘pak de vrijheid’, en werd gegeven aan een Oeigoerse jongen in Nederland. Gevangen tussen twee werelden probeert Alerk zich te verhouden tot de dromen die hem opgelegd worden. In de Makers van Morgen-documentaire ‘A Boy Named Freedom’ volgen we Alerk’s zoektocht naar zijn eigen identiteit en rol in het conflict van de Oeigoeren in China. Regisseur Job van Aken: ‘Vlakvoor dat we elkaar leerde kennen had Alerk besloten om een jaar lang activistisch te zijn en publiekelijk strijd voeren. Deze documentaire kwam op het juiste moment.’

In ‘A Boy Named Freedom’ zien we enerzijds de zoektocht van Alerk naar zichzelf, en anderzijds leren we iets over de Oeigoerse gemeenschap. Waar gaat de documentaire voor jou het meest over?
‘Over hoe Alerk omgaat met zijn opgelegde dromen. Dat is het startpunt voor het verhaal geweest. Zijn verhaal gaat over de vraag: is hij vrij in Nederland? Heeft hij namelijk te maken met allerlei opgelegde dromen vanuit de Oeigoerse gemeenschap en vanuit zijn ouders. Net voordat we begonnen aan deze documentaire had hij besloten zich een jaar lang actief uit te spreken over het conflict van de Oeigoeren. Maar voor wie voert hij deze strijd eigenlijk? Dat zijn de centrale vragen waar ik antwoord op probeer krijgen in deze film.’

Wat vond Alerk van de film?
‘Alerk vertelde bij de première dat het maakproces van de film heeft hem erg geholpen zichzelf persoonlijk te ontwikkelen en erachter te komen wat zijn strijd precies voor hem betekent. Door deze film is hij meer op zichzelf gaan reflecteren. Ook doordat ik hem heel vaak heb gevraagd wat hij er nou echt van vindt dat zijn vader vastzit, bijvoorbeeld. Omdat zijn antwoord nou eenmaal niet in één keer goed op camera stond, moest hij telkens opnieuw antwoord geven. Ik zou dat zelf wel lastig vinden, maar kennelijk is het voor hem best waardevol geweest.’

Is de strijd van Alerk, ook jouw strijd?
‘Niet zo letterlijk maar deels wel. Ik ben erg geïnteresseerd geraakt in het verhaal van de Oeigoeren. Ik merkte dat er steeds meer over de Oeigoeren werd geschreven – het kwam voorbij in een item van Zondag met Lubach, en bij BOOS. Maar die verslaggeving ging vooral in op de politieke situaties en duidde het conflict. Logisch want de situatie van de Oeigoeren is erg ingewikkeld. Maar tegelijkertijd raakten persoonlijke vertellingen ondergesneeuwd. Ik wilde graag die persoonlijke kant te laten zien: wat voor effecten het heeft op mensen die hier leven? Het doel was om met dit portret een bijdrage te leveren aan de persoonlijke vertellingen.’

En toen kwam Alerk op jouw pad?
‘Ja, maar in eerste instantie was het helemaal niet de bedoeling dat hij de hoofdpersoon van de documentaire zou worden. Ik dacht dat Alerk een hele goede ingang zou kunnen zijn naar andere Oeigoerse mensen met wie ik zou kunnen samenwerken, totdat ik me realiseerde dat hij precies het verhaal had wat ik wilde vertellen. Ik zag toen in dat Alerk echt een persoon is waarmee mensen zich kunnen identificeren, zodat ze het verhaal beter kunnen begrijpen.’

Het interview gaat verder onder de afbeelding.

Het Oeigroerse conflict heeft verstrekkende gevolgen voor mensen. In de film zien we dat Alerk een filmpje krijgt waar zijn vader in beeld is, maar hij weet niet zeker of dit authentiek is…
‘Alerk heeft een aantal telefoontjes gekregen waar hij gehijg aan de andere kant van de lijn hoorde of mensen die schreeuwen. Deze zijn bedoeld om mensen te intimideren en om angst te zaaien. Een Jeugdjournaal-fragment kan al aanleiding zijn voor Oeigoerse familie’s om te bellen en te zeggen: “Jullie kunnen niet zo op tv verschijnen. Als zij weten dat onze familie zich kritisch uitspreekt over de partij, dan is dat gevaarlijk voor ons.”

Of die familieleden dat telefoontje uit zichzelf hebben gepleegd of dat er iemand van de partij in hun huis stond om mee te kijken, dat weet je niet. Er wordt gedreigd op verschillende manieren. Ik heb er gelukkig zelf geen last van gehad, maar Oeigoeren waarmee ik heb gewerkt kregen er allemaal wel mee te maken.’

Vormden de (mogelijkheid van) bedreigen nog een overweging voor jou en Alerk om de documentaire te maken?
‘Voordat we begonnen met de documentaire hebben we besproken of het wel veilig was om deze film te maken. En vlak voor dat we elkaar leerde kennen had Alerk de keuze gemaakt om een jaar lang activistisch te worden en publiekelijk strijd voeren. Deze documentaire kwam op het juiste moment. Als hij niet aan deze film mee had gedaan, dan zou hij ergens anders publiekelijk zijn verschenen. Dat maakt voor de hoeveelheid dreigingen niet zo veel uit. Alerk heeft vaak tegen mij gezegd dat ik geen verantwoordelijkheid heb over zijn veiligheid. Het was zijn keuze en zijn strijd. En een jaar later stonden we in De Balie met deze film en was hij in BOOS, Nieuwsuur en in andere programma’s geweest. Het heeft veel opgeleverd dus hij gaat door op dit pad.’

En voelt dat voor jou ook zo?
‘Ik vind het mooi dat Alerk met mijn hulp nog een keer in De Balie is gekomen in een politiek-kritisch programma. Elke keer dat Alerk publiekelijk verschijnt kan hij doelwit worden van intimidatie. Maar dat geldt niet alleen voor Alerk en de Oeigoerse gemeenschap, ook anderen die zich uitspreken lopen risico’s om bijvoorbeeld China niet meer in te mogen. Ik ben daar wel vaak mee bezig, met de indirecte effecten, want dat zijn er veel.’