2Doc Talent

In the Right Place

VPRO

Bogdan begeleidt al jaren vrijwilligers die helpen in het vluchtelingenkamp op Samos. Nu hij een vriendin in Duitsland heeft is het tijd voor iets nieuws. Kan hij het vrijwilligerswerk loslaten?

‘Ik wilde onderzoeken hoe langdurig vrijwilligerswerk je leven beïnvloedt’

In gesprek met 2Doc Talent Sam van Zoest

Tekst: Wies van Wetten

Filmmaker Sam van Zoest werd door zijn huisgenoot meegesleept om vrijwilligerswerk te doen in een vluchtelingenkamp op Samos, Griekenland. Daar ontmoette hij Bogdan, de leider van de vrijwilligersgroep die daar al een lange tijd zat. Nadat Sam een paar weken had gewerkt op het eiland kondigde Bogdan aan dat hij Samos ging verlaten. Toen besloot Sam een documentaire over hem te maken. Uiteindelijk heeft hij Bogdan twee jaar gevolgd voor de documentaire ‘In the Right Place’. 

Eerder maakte je fictiefilms, hoe was het om een documentaire te maken? 
‘Dit was mijn eerste documentaire. Ik ben opgeleid als fictieregisseur en docu’s trokken mij nooit zo vanwege het onvoorspelbare: ik wil gewoon controle hebben. Maar toen kwam ik Bogdan tegen en werd ik verliefd op het onderwerp. Dat waar ik zo bang voor was, dat geen controle hebben, is eigenlijk wat het juist heel fijn maakt. Ik doe inmiddels best veel projecten naast elkaar, dus het is een fijne afwisseling naast fictiefilms. Je moet scherp zijn, aanstaan, open zijn voor alles wat er kan gebeuren. In dat toevalselement kun je je als het ware berusten. De plotwendingen dienen zichzelf aan, dus daar hoef je minder hard je best voor te doen.’ 

'Ik sloeg me echt voor m’n kop dat ik niet had uitgezocht wanneer zijn verjaardag was.'

Maar die plotwendingen kun je niet voorspellen. Lukte het jou om bij belangrijke kantelpunten in Bogdan's leven aanwezig te zijn? Hij woonde immers niet om de hoek. 
‘Er was één moment dat ik enorm baalde dat ik er niet bij was. Dat was op zijn verjaardag, toevallig ook tijdens een grote brand in het vluchtelingenkamp op Samos. Bogdan was zijn verjaardag aan het vieren en toen kwamen de beelden van de brand binnen. Ik dacht: ‘Oh mijn god, hier had ik bij moeten zijn.’ Dus ik sloeg me echt voor m’n kop dat ik niet had uitgezocht wanneer zijn verjaardag was. Dat is echt een les geweest. We hebben het opgelost door hem beelden van de brand te laten zien die hij nog niet had gezien, dus zijn reactie daarop was wel authentiek.’

Het interview gaat verder onder de afbeeldingen

Wist je van tevoren dat je Bogdan twee jaar lang ging volgen? 
'Ik schrijf bij mijn projecten altijd een script, ook al weet ik niet precies wat er gaat gebeuren. Daarin leg ik de stijl uit en de scènes die ik voor me zie. Als laatste scène had ik bijvoorbeeld opgeschreven: ‘Het is kerst en Bogdan is in Duitsland met zijn nieuwe familie en het is allemaal goed en fijn.’ Toen was het kerst en was hij nog best een beetje aangedaan en zoekende. Ik heb tegen hem gezegd: ‘Dan zien we elkaar over drie maanden weer.’ En zo ging dat een paar keer. Ik wilde namelijk de progressie in zijn leven laten zien en wat het volgende zou zijn, niet alleen maar achterlaten.’ 

'Veel mensen denken dat vrijwilligerswerk iets engs is, maar ik wil de mooie kant ervan laten zien.'

In het begin van de film horen we de politie aankomen en moet je je camera wegdoen. Heb je vaker aanvaringen met de politie gehad? 
‘Ik ben een paar keer meegenomen naar het politiebureau. Eén keer was ik mee met een Oostenrijkse filmcrew die om het kamp heen aan het filmen was. Zij hadden een hele grote camera mee, dus ze vielen meteen op bij de politie. We zijn toen heel lang vastgehouden op het bureau. Dan heb je zo’n politieagent die over zijn bureau naar je kijkt en een sjekkie draait om je te intimideren. Die Oostenrijkse crew had dat al heel vaak meegemaakt en die dachten: ‘Daar gaan we weer.’ De cameraman had snel wat gevoelige shots verwijderd. Het is een soort kat-en-muisspel. We kregen heel veel tijd en we mochten bij de camera blijven, dus we kregen een beetje het gevoel alsof ze ons die tijd gaven om beelden te verwijderen.’ 

Wat wil je dat mensen meenemen uit je film? 
‘Ik wilde onderzoeken hoe langdurig vrijwilligerswerk je leven beïnvloedt. Aan de ene kant is dat op een fijne manier, maar aan de andere kant blijft het je achtervolgen. Ik vind dat Bogdan op een hele mooie manier laat zien dat je jezelf voor langere tijd kan inzetten voor anderen en tegelijkertijd je eigen leven kan leven. Toch blijft hij het vrijwilligerswerk met zich meedragen, bijvoorbeeld als er brand op Samos is gaat hij meteen terug. Hij was als het ware versplinterd tussen twee plekken. Daarnaast wil ik een beeld geven van hoe vrijwilligerswerk op een plek als Samos eruitziet. Veel mensen denken dat het iets engs is, maar ik wil de mooie kant ervan laten zien. Hoewel het zowel emotioneel als fysiek zwaar werk is, en er ook mensen zijn die het niet trekken, is het toch een warm bad. Je bent daar met een hele hechte groep mensen die daar allemaal willen zijn. Zo'n groep heb je nodig om elkaar te ondersteunen en op te vrolijken.’

Meer 2Doc-Talentdocu's