Het Oegandese vluchtelingenkamp ‘Kyangwali’ herbergt ruim 30.000 vluchtelingen uit onder meer de Democratische Republiek Congo en Rwanda. De jonge documentairemaakster Sacha Berman vroeg zich af hoe het leven in zo’n kamp is voor een kind, en maakte de documentaire ‘Vlucht naar huis’.
Door: Stefan Kruszel
Het leven in een vluchtelingenkamp
Maakster Sacha Berman wilde al heel lang een documentaire maken over het leven in een vluchtelingenkamp. “Ik wilde weten hoe zoiets eruit ziet en wat het meer is dan mensen die zitten te wachten voor hun tent. Het liefste vanuit het perspectief van kinderen omdat ik dacht dat kinderen nog heel puur zijn en nog niet beïnvloed door politiek”, vertelt de 25 jarige maakster.
Via de organisatie ‘Action Africa Help’ kwam zij in contact met het vluchtelingenkamp Kyangwali. Toen de UNHCR haar uiteindelijk toestemming had gegeven om er te filmen, begon de zoektocht naar kinderen die zij kon interviewen. Uiteindelijk vond zij twee kinderen die zowel aan haar eigen eisen als aan die van de UNHCR voldeden. De 17 jarige Congolees Felix en de 16 jarige Rwandese Rita sprongen er uit omdat zij hun verhaal goed over konden brengen.
Europa als doel
Al snel merkte Berman dat de UNHCR een hele grote rol speelt in het vluchtelingenkamp. “Iedereen klampt zich heel erg vast aan het idee dat de UNHCR hen naar Europa gaat brengen. Toen ik Felix en Rita als westerse filmmaker vertelde dat ik hen wilde interviewen, zagen zij mij als een vertegenwoordiger van de UNHCR. Ik moest daarom heel vaak uitleggen dat ik een student was en dat ik hen niet naar Europa kon brengen,” aldus de Amsterdamse maakster.
Tijdens de interviews bleek al snel dat de waarheid soms ver te zoeken is in het kamp. Om de kans op een toekomst in het Westen zo groot mogelijk te maken verspreiden veel vluchtelingen leugens over zichzelf en over anderen die zij als concurrent beschouwen. Ook Rita probeerde zichzelf een andere identiteit toe te kennen dan ze daadwerkelijk heeft. Als Rwandese is de kans zeer klein dat zij in aanmerking komt voor een vlucht naar het Westen aangezien het in haar land inmiddels veilig is en zij dus terug zou kunnen. Daarom houdt ze ook tegenover Sacha Berman vol dat ze toch echt Congolese is. Dankzij haar tolk, die zowel Congolees, Rwandees, Oegandees als Engels spreekt, prikte Berman hier echter al snel doorheen. “Mijn tolk kon mij heel veel achtergrondinformatie geven. Hij had zelf ook in een vluchtelingenkamp gezeten en wist hoe het er daar aan toe gaat”, vertelt de jonge maakster.
Subtiele film
Ondanks dat zij wist dat Rita niet de gehele waarheid vertelde, besloot Berman haar hier niet mee te confronteren. “Ik wilde het er in mijn film niet te dik bovenop leggen. In het kamp ligt het er ook niet dik bovenop. Bovendien was het ook niet mijn bedoeling om Rita zwart te maken. Je moet toch ook sympathie voor haar hebben en de situatie waarin zij verkeert”, legt ze uit. “Bovendien waren de drie weken die ik had in het kamp te kort om een heel duidelijk statement te kunnen maken met mijn film. Maar uiteindelijk denk ik ook niet dat dat nodig is.”
Al met al is Vlucht naar huis een subtiele documentaire die een bijzondere inkijk geeft in het leven in een Afrikaans vluchtelingenkamp.
Sacha Berman (1989) studeerde in 2014 met Vlucht naar huis af aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Eerder maakte zij de twee korte documentaires ‘Yamaguishi’ en ‘Gevecht tegen ongelijkheid’ voor ‘Beyond Your World’ over sociaal ondernemerschap in Brazilië. Momenteel werkt ze voor ‘Puberruil Zapp’ van productiebedrijf ‘VisibleTV’.