Makers van Morgen

Ik ben niet dom

VPRO

De tienjarige Christan vertelt openhartig over zijn worstelingen met de Nederlandse taal. Hij heeft dyslexie en dat maakt hem af en toe erg verdrietig.

Tom Franse

De regisseur aan het woord

Christan is 10 jaar oud en heeft dyslexie. Dit heeft in zijn eerste jaren op de basisschool voor veel obstakels gezorgd. Het maakte hem onzeker, gaf hem veel verdriet en het maakte hem boos. Hij wilde graag hetzelfde niveau als de andere kinderen van de klas, maar hij bleef maar achterlopen. Woorden onthouden, namen onthouden, dagen van de week onthouden. Dingen die voor de meeste kinderen van zijn leeftijd zelfsprekend zijn, waren voor hem een moeilijke opgave. Aan zijn moeder vertelde hij niet meer op de wereld te willen zijn omdat hij toch niks kon. De dyslexiebehandelingen gaven hem een duwtje in de goede richting, maar deze zijn nu afgelopen.

Mees Bakker wilde als afstudeerproject een film maken over dyslexie. “Ik wilde deze film maken omdat ik af en toe het gevoel heb gekregen dat dyslexie onderschat wordt. ‘Dyslexie is maar een stempeltje’, ‘Maar je groeit er toch overheen?’, ‘Je hebt daar toch extra behandelingen voor gehad?’. Nee, je groeit niet over je dyslexie heen en ja, ik heb er behandeling voor gehad, maar toch nog steeds heb last van mijn dyslexie.” Via een facebookgroep raakte ze in contact met ouders van kinderen met dyslexie.” Ik heb met meerdere kinderen gesproken over dyslexie, waaronder Christan. Zijn verhaal greep mij het meeste aan.”

“Ik ben ongeveer vijftien keer bij Christan langs geweest om hem beter te leren kennen en het vertrouwen op te bouwen. Ik kwam vaak bij hem en zijn ouders thuis op de koffie, maar ik ging bijvoorbeeld ook mee naar school, naar zijn krav maga training en naar de puppytraining. Door het vertrouwen met hem en zijn ouders op te bouwen vertelde hij mij steeds meer en kon ik uiteindelijk zo dichtbij komen. Ik deelde ook veel over mijn eigen ervaring met dyslexie waardoor de band steeds beter werd.”

Na de behandelingen val je als het ware in een gat omdat je weer alleen verder moet. Christan had het daar moeilijk mee en ik herkende dat van vroeger. Ik denk dat het wel goed voor hem was om daarover te praten.

Mees Bakker

Door die tijd te nemen kwam Mees dicht op de huid van Christan. Dat heeft zich uiteindelijk ook uitbetaald. “Voor de voice-over bouwden we een tent van lakens onder zijn hoogslaper als een kleine geluidsstudio. Tijdens het interview vertelde hij minder dan in de gesprekken die ik daarvoor met hem had gehad. Ik heb toen alle voorgesprekken terug geluisterd en zijn verhaal uitgeschreven. Dit heb ik hem uit eindelijk in de tent laten voorlezen.” 

“Christan zat in een situatie waarin ik ook heb gezeten. Als je dyslexie hebt, krijg je ongeveer veertig behandelingen vergoed. De insteek van de behandelingen is lezen en spellen op het juiste niveau krijgen, door het aanleren van regels waardoor ze minder spellingzwak worden. Maar er is een groot deel dat moeite blijft houden met bijvoorbeeld s/z, f/v, d/t, dat komt omdat ze het maar niet kunnen automatiseren. Na de behandelingen val je als het ware in een gat omdat je weer alleen verder moet. Christan had het daar moeilijk mee en ik herkende dat van vroeger. Ik denk dat het wel goed voor hem was om daarover te praten.

Terwijl Christan tijdens de documentaire elke dag hard aan zijn boekbespreking werkte, gold dat ook voor Mees en haar documentaire. “Ik lag soms nachten wakker van de montage. In de eerste versie leek Christan ook nog eens eenzame jongen. Dat was niet zo en het was ook niet mijn bedoeling om hem zo neer te zetten. Christan moet  veel taal huiswerk maken, maar gelukkig heeft hij ook af en toe tijd om met zijn vriendjes buiten te spelen.”

Mees, de geluidsman en de cameraman gingen opnieuw op pad om Christan te filmen terwijl hij buiten speelde met zijn vriendje en met zijn hond op het strand was. “De scène waar hij met zijn hond op het strand speelt vond ik de mooiste scene. Je ziet daar ook echt dat hij even vrij is van zijn dyslexie.”

“Toen het uiteindelijk af was ben ik drie weken naar Spanje op vakantie gegaan. De eerste twee weken heb ik alleen maar geslapen.” Vervolgens is de documentaire vertoond op het HKU-filmfestival en op het Nederlands Film Festival. “Ik vind het lastig om zelf nog naar de film te kijken omdat ik hem in de montageperiode te vaak heb gezien.” 

Voor Christan is het nog een moeilijke periode herinnert Mees zich. “Hij zei in een voorgesprek tegen mij: ‘Ik kan niet eens vrachtwagenchauffeur worden want ik kan de borden niet lezen.’” 

Met Mees heeft Christan in ieder geval een goed voorbeeld van wat je kan bereiken met dyslexie. Met VMBO B/K advies haalde ze toch haar VMBO-T diploma, haar MBO diploma en met deze film studeerde ze af aan de Hogeschool van de Kunsten in Utrecht. Inmiddels, een jaar later, werkt ze bij KRO-NCRV. “Ik ben nu productieassistent bij het jeugdprogramma De Adriaans. Volgens mij weten mijn collega’s niet eens dat ik dyslexie heb en dat is ook niet nodig, iedereen maakt wel eens een typfoutje.” Dat laat maar zien dat dyslexie geen enkele belemmering hoeft te zijn om je dromen waar te maken.

Meer jeugddocumentaires