In Project X kiezen jonge makers een film uit de documentairereeks De 10 geboden (IKON, 2008). Deze serie werd destijds door tien verschillende regisseurs gemaakt, die allemaal zo hun eigen regels en geboden hebben wat betreft het maken van documentaires. In de serie Project X krijgen de jonge makers van deze regisseurs een documentairegebod mee en gaan daar vervolgens in hun eigen documentaire mee aan de slag.

Door: Stan van Kesteren
Marina Meijer (1987) en Paul de Ruijter (1988), studenten aan de Nederlandse Filmacademie, kozen voor de film Het beloofde land van John Appel. In deze documentaire, geïnspireerd door het gebod ‘Gij zult niet doden’, reconstrueert Appel het leven van een man die na zes maanden dood in zijn huis werd aangetroffen. Meijer: “Ik vind het een mooie film, omdat er ook veel gevoel in zit.” De Ruijter vind is ook van de film gecharmeerd, maar voegt toe: “Het is niet het soort film dat wij maken, hij is een heel ander soort filmmaker.”

John Appel is volgens De Ruijter een verhalende regisseur en in zijn documentaires staan de mensen centraal. Zelf maakt De Ruijter juist films die wat abstracter zijn en waar hij door middel van een plek iets wilt zeggen over de mensen die daar komen. De stijl van Meijer is weer anders. Zij maakt observerende documentaires, waarin de kijker meeleeft met de personages in de film. Juist omdat De Ruijter en Meijer een verschillende stijl hebben wilden ze graag samenwerken. Meijer: “We wilden graag in gesprek gaan met John Appel, omdat zijn manier van maken heel anders is dan die van ons. We waren benieuwd of hij bepaalde regels had die voor ons leerzaam zouden zijn.”

In dit gesprek bleek dat Appel heel realistisch te werk gaat, zodat hij niet te vaak teleurgesteld raakt. Meijer: “Toen Paul en ik dat hoorden keken wij elkaar meteen aan. Want wij zijn juist mensen die in het voorbereidingsproces en tijdens het filmen romantiseren en fantaseren.”

Ze kregen van John Appel het gebod ‘Gij zult niet romantiseren’ mee. Een gebod waarvan De Ruijter en Meijer als romantici eigenlijk gelijk wisten dat ze er tegenin wilden gaan. Meijer lacht: “Dit gebod was op ons lijf geschreven, want Paul en ik romantiseren niet alleen in het film maken, maar in ons hele leven.” De Ruijter stemt daar mee in en verklaart: “Ik hoop altijd dat er een prachtig verhaal is te vinden tussen de mensen. Dat ze bijvoorbeeld een groot en vurig verlangen hebben. In werkelijkheid leiden veel mensen een gewoon leven en zijn tevreden.”

Ze kregen van John Appel het gebod ‘Gij zult niet romantiseren’ mee. Een gebod waarvan de Ruijter en Meijer als romantici eigenlijk gelijk wisten dat ze er tegenin wilden gaan. Meijer lacht: “Dit gebod was op ons lijf geschreven, want Paul en ik romantiseren niet alleen in het film maken, maar in ons hele leven.” De Ruijter stemt daar mee in en verklaart: “Ik hoop altijd dat er een prachtig verhaal is te vinden tussen de mensen. Dat ze een groot en vurig verlangen hebben. Terwijl veel mensen gewoon leven en tevreden zijn.”

De Ruijter en Meijer kozen bruiloften als onderwerp van hun documentaire. De inspiratie daarvoor kwam uit een interview met Ilja Leonard Pfeijffer. Meijer: “Hij sprak over de liefde als een cynische cyclus van begeren, beminnen, kwijtraken en missen. Nu zou je dat kunnen zien als een relatie die uitgaat, maar wij vergeleken het met trouwen: het eindigt als één van de twee overlijdt.”

Meijer en de Ruijter wilden in hun documentaire het cliché van de romantiek benadrukken en namen het fotomoment als uitgangspunt. De Ruijter: “We hadden de hele trouwerij kunnen filmen, maar dan was het een bruiloftsfilm geworden. Dat wilden we niet. Daarom kozen we voor het moment waarop de liefde wordt vastgelegd.”

Naast het romantische cliché op het fotomoment van de bruiloft, interviewden Meijer en De Ruijter oudere echtparen. Ze lieten hen terugblikken op hun huwelijk. Meijer legt uit waarom ze die oudere echtparen in de documentaire wilde hebben: “We wilden de documentaire spannend maken door telkens te schakelen tussen beelden van stellen op het hoogtepunt van hun romantiek en de verhalen van de oudere echtparen.”

Het was niet gemakkelijk om bruidsparen te vinden die gefilmd wilden worden op hun bruiloft, vertelt De Ruijter: “We hadden wel al redelijk snel één enthousiaste fotograaf. Alleen was het bruiloft seizoen nog niet begonnen en wilden veel bruidsparen en fotografen er liever geen documentairemaker bij.” Uiteindelijk hebben ze vijf jonge bruidsparen, drie oudere echtparen en drie fotografen gevonden die mee wilden werken. Meijer: “Dat bleek uiteindelijk ook genoeg. De oudere echtparen waren heel open en de fotografen namen echt de tijd voor ons. De bruidsparen raakten gelukkig niet in de stress.”

De Ruijter en Meijer lapten Appels gebod dus duidelijk aan hun laars door er flink op los te romantiseren. Bij het monteren merkten ze dat ze in de voorbereidingen teveel hadden verwacht. Meijer: “We hadden gedacht dat de oudere echtparen heel dromerig over elkaar zouden praten.” Ze zet een zwoele stem op: ‘En toen keek ik in zijn ogen..’  In de interviews bleek echter dat de oudere echtparen heel nuchter en Nederlands vertelden. Dat botste met de romantische beelden van de jonge bruidsparen. Uiteindelijk hebben ze daarom in de film weinig tekst gebruikt.

Over het eindresultaat zijn De Ruijter en Meijer tevreden. Ze wilden een heel zoete film maken en dat is gelukt, niet alleen qua onderwerp, maar ook door bijvoorbeeld de beelden in slow-motion af te spelen met romantische muziek eronder. Meijer: “Onze componist zei: ‘Zo zoet, weet je dat wel zeker?’ Maar het was juist helemaal onze bedoeling om over de top te gaan.” De Ruijter zegt lachend: “Eerst wilden we alles roze maken, maar dat was toch niks.”

Paul de Ruijter en Marina Meijer maakten voor het eerst samen een film. De Ruijter: “Normaal ben ik in mijn eentje regisseur. Nu moesten we samen de beslissingen maken. Dat was anders, maar wel heel leuk.” Meijer vult aan: “Soms twijfel je over wat je moet doen tijdens het film maken. Het is fijn als je dan kunt overleggen, maar je kan daar samen ook te lang in doorgaan.”

Meijer: “Het is een film geworden die we nooit hadden gemaakt als we niet hadden samengewerkt. Het is niet echt de stijl van Paul, en ook niet mijn stijl. Normaal werken we bovendien met een crew, het was heel leuk om eens met z’n tweeën te draaien en geluid op te nemen.”

Beide regisseurs zijn nu bezig met de research voor hun eindexamenfilm aan de Nederlandse Filmacademie. Paul de Ruijter wil een film maken over de mensen in het noordelijkste puntje van Noorwegen. Tussen november en januari komt de zon daar niet boven de horizon uit. De Ruijter wil onderzoeken hoe zij leven in die donkerte en hoe zij zich verhouden tot de natuur. Marina Meijer gaat een film maken over wat zij zelf een ‘mannen-microkosmos’ noemt: een plek waar alleen mannen wonen en werken, zonder de fysieke aanwezigheid van vrouwen, bijvoorbeeld een boorplatform.
De Ruijter wil uiteindelijk graag langere documentaires maken die op filmfestivals vertoond worden. Maar hij zegt ook: “Het is niet makkelijk om je geld te verdienen met documentaires maken.” Meijer vult aan: “Je moet er echt veel tijd in investeren en er helemaal voor gaan.” Ze lacht: “Maar wij als romantici kunnen dat wel, ergens voor gaan!”