Abel Vos 26 juni 2022

Op een snikhete woensdagmiddag lopen de jonge filmmakers India Beks en Pleun de Ruiter het VPRO-gebouw in Hilversum binnen. Niet via de hoofdingang, zoals andere geïnterviewden wellicht zouden doen, maar via een openstaande nooduitgang aan de zijkant van het gebouw. ‘Google Maps leidde ons hierheen,’ geeft Pleun later aan. Het duo vervolgt hun tocht door het gebouw dat bekendstaat om de onlogische inrichting. Na een belletje met de interviewer (blijf daar! Ik kom naar jullie toe!), kan het gesprek over hun documentaire Ziek gezond beginnen.

De twee enthousiaste, energieke en spraakzame filmmakers leerden elkaar kennen op de School voor de Journalistiek in Utrecht. Al snel merkten ze goed te kunnen samenwerken en besloten zich gezamenlijk in te schrijven voor de minor CampusDoc, waar studenten in twintig weken een documentaire van twintig minuten maken. Een onderwerp voor de film verzinnen was geen makkelijke klus. ‘We hebben heel lang gebrainstormd over onderwerpen,’ vertelt Pleun, ‘waarbij alle opties openstonden.’ Tijdens een wandeling kortte het duo de lijst met potentiële ideeën sterk in, tot de relatief onbekende eetstoornis orthorexia overbleef.

Orthorexia is geen officieel erkende aandoening. Er is momenteel discussie of het dat er wel zou moeten zijn. India: ‘We spraken met verschillende experts. Sommigen vinden die officiële status erg belangrijk. Anderen vinden het niet nodig. Zij zouden juist meer energie steken in bekendheid onder huisartsen en in de maatschappij. Anders ga je een bureaucratisch proces in, dat jaren kan duren.’

De naam orthorexia was bij de filmmakers niet bekend, toch zat er in de symptomen veel herkenbaarheid. India: ‘Veel mensen denken gelijk: heftig, een eetstoornis. Wat voor mensen hebben zoiets? Maar toen ik de symptomen bekeek kwam ik erachter dat ik de helft van het lijstje zelf ook wel kon aanvinken.’ Pleun: ‘Bij sommige van mijn vrienden waren alle symptomen herkenbaar. Dat maakte dit onderwerp voor ons zo interessant: niemand kent het! We hoorden de hele tijd: ‘Ik heb nooit van de term gehoord, maar ik herken het wel.’

India: ‘Als we over het onderwerp aan vrienden vertelden, vroegen ze zich af wat nu de ernst ervan is. De stoornis heeft iets sluipends, waarbij je in een later stadium pas doorhebt dat je het hebt. Die sluiproute wilden we in de film graag tonen met onheilspellende muziek, waarbij je in het begin nog denkt: ‘What’s the point?’

Voor de twee makers is het belangrijk dat mensen zich ervan bewust zijn dat orthorexia überhaupt bestaat. Pleun: ‘Het zou goed zijn als je mensen in je omgeving durft aan te spreken op hun voeding. Door een vroege signalering voorkom je veel problemen.’ India: ’Sommige mensen slaan door en lopen jaren met orthorexia. Anorexia kan dan een vervolg zijn. Soms worden mensen opgenomen voor anorexia, maar daarmee los je de kern van het probleem niet op.’

De twee filmmakers hadden voor deze film geen duidelijke rolverdeling. In het begin deden ze alles samen. Pleun: ‘Op een gegeven moment kwamen we erachter dat India beter in de camera was dan ik. Vooral het scherpstellen vond ik lastig, daar kwamen we na het eerste interview achter, haha.’ India: ‘We hebben het geluk dat we over veel dingen hetzelfde denken. Als we keuzes moesten maken, wisten we allebei wat er moest gebeuren. Dat is echt bijna bizar.’ Pleun: ‘De discussies dié we hadden gingen vaak over kleine dingen.’

Pleun en India hadden de draaidagen van hun documentaire in vergelijking met andere groepen van hun minor vrij snel afgerond. Toen begon het montageproces. India: ‘Wat een werk! Ik denk dat het komt doordat onze interviews erg lang waren. We hadden in totaal acht uur aan beeldmateriaal. Transcriberen, markeren, quotes selecteren: alles moest constant door een trechter.’ Pleun: ‘Ja, de verhaallijn. Pfff, je kan zoveel kanten op. We wilden een informatieve documentaire maken, dus bepaalde informatie moést erin. Maar er zijn zoveel zijtakken die ook interessant zijn, daar hadden we ook een losse documentaire over kunnen maken. Ik ben sowieso superslecht in kiezen, dus dat was heel moeilijk.’

Pleun: ‘Ik vond het selecteren vreselijk, maar als het goed ging hadden we er ook wel lol in. Na een tijdje monteren besloten we een weekend samen in een huisje te gaan zitten. In de natuur in Goeree-Overflakkee, of all places. We hebben daar de structuur van de film omgegooid. Toen viel alles op zijn plek.’

Het duo was het gelijk eens over de naam. Ziek gezond werd de titel van hun film. India: ‘Maar toen kwamen we erachter dat er ook al een documentaire is die Ziek gespierd heet.’ Pleun: ‘Klote, dachten we, gaan we het nu niet doen? Maar we vonden ‘m zo sterk dat we het toch besloten te gebruiken.’

En toen was de film klaar. De hoofdpersonen waren positief verrast met het resultaat. India: ‘We waren opgelucht toen het af was, we zijn gelijk op vakantie gegaan.’

‘Het proces was een rollercoaster, maar het was het wel honderd procent waard,’ zegt Pleun aan het einde van het gesprek, waarna de twee makers het omroepgebouw verlaten. Via de hoofdingang.