Anneriek de Vries en Julia de Jong groeiden beiden op zonder moeder. Lang was dat bijna normaal voor ze, maar één vraag bleef knagen, wat uiteindelijk uitmondde in een bijzondere documentaire.

Luister en abonneer

‘Wat is dat eigenlijk, een moeder?’ Met deze bedrieglijk eenvoudige vraag begint een documentaire van twee makers voor wie het antwoord op deze vraag allesbehalve vanzelfsprekend is. Anneriek en Julia verloren jong hun moeders en raakten de laatste jaren steeds nieuwsgieriger naar wat ze precies missen. Welke rol speelt een moeder in je leven? Hoe verandert de band als je opgroeit? En kijk je anders naar je moeder als je zelf moeder wordt?

Op zoek naar antwoorden spraken de makers 15 vrouwen, jong en oud, die wél weten hoe het is om een moeder te hebben. Een van hen herinnert het moment waarop ze haar moeder naakt zag en hoe mooi ze haar vond. Het was de eerste keer dat ze haar niet als moeder zag, maar als vrouw. Een ander begreep pas hoe afwezig haar moeder altijd was geweest, toen ze zelf kinderen kreeg: “Ja, op dat moment begon ik me pas te realiseren wat zij ons niet had gegeven.”

Klik op 'open' om verder te lezen

De interviews zijn gemonteerd als een collage en vormen een verzameling losse herinneringen; flarden van een band waar we normaal nauwelijks bij stilstaan. Hoe klein de verhaaltjes ook zijn, ze krijgen gewicht omdat we ze horen via de oren van de makers, die al deze ervaringen moeten missen. En wat blijkt: voor veel vrouwen die wel een moeder hebben, blijft zij óók een beetje een mysterie.

Steeds komen we weer terug bij kleine anekdotes van de makers zelf, waarin ze vertellen over het opgroeien zonder moeder en reflecteren op wat het betekent om die band te moeten missen. Anneriek herinnert zich het geluidje wat haar moeder maakte om de kinderen te roepen op de camping: “Als we moesten eten dan hoorden we prrrt… en dan kwamen we...” Het is een van de weinige concrete dingen die ze zich van haar moeder kan herinneren. Julia weet nog hoe ze haar verlies om probeerde te zetten in winst, door haar vader om een hond te vragen als compensatie voor het gemis. Julia: “ik heb de dood van mijn moeder eigenlijk best wel vaak schaamteloos gebruikt om mijn zin te krijgen als kind”.

De verhalen van de makers en de vrouwen die ze spreken, laten ons met nieuwe ogen kijken naar de meest vanzelfsprekende en complexe relatie die je misschien zult kennen in je leven, die met je moeder. 

“ik heb de dood van mijn moeder eigenlijk best wel vaak schaamteloos gebruikt om mijn zin te krijgen als kind”

Julia de Jong

‘Andere mensen kennen hun moeder misschien ook niet zo goed’

In gesprek met makers Julia de jong en Anneriek de Vries

Tekst: Abel Vos

Met ‘Je moeder’ maakten Julia de Jong en Anneriek de Vries een audio-documentaire over de vraag wat een moeder eigenlijk is. Zelf hebben ze hun moeder maar kort gekend, dus spreken ze met vijftien vrouwen die antwoord op hun vragen kunnen geven. Hoe kijken ze hierop terug? 2Doc.nl sprak met de makers

Wanneer dachten jullie: hier moeten we iets mee?
Julia: ‘We kennen elkaar al ruim tien jaar. We hadden het af en toe over onze moeders en het gemis daarvan. We vroegen ons af hoe anderen naar het idee ‘moeder’ keken. We wilden er al langer iets mee maken, maar het kwam er telkens niet van. Toch bleef het knagen, dus begonnen we op een gegeven moment met het opnemen van gesprekken met andere vrouwen. We hadden een lijstje met vragen, toch hadden we nog geen idee wat we er mee gingen doen. Het had ook een documentaire of theatervoorstelling kunnen worden.’

Waarom een podcastaflevering?
Julia: ‘Het was geen logische stap: ik ben grafisch ontwerper en illustrator en Anneriek heeft een achtergrond in theater en film. Een film of kunstproject lag dus eigenlijk meer voor de hand. Toch vind ik een podcast erg passen bij dit onderwerp. Het is heel intiem, je zit letterlijk in iemands oor en in iemands leven.’

Anneriek vult aan: ‘Ik vind een podcast interessant omdat iedereen het op een andere plek luistert. Het is minder gebonden aan een plaats, je luistert het juist op een plek waar jij je fijn bij voelt. Of dat nu onderweg of op de bank is. Naar mijn idee neem je het verhaal op deze manier meer met je mee.’

© Julia de Jong

Julia de jong

© Anneriek de Vries

Anneriek de Vries

En toen hadden jullie een berg audiomateriaal. Hoe werkten jullie het uit?
Julia: ‘We maakten allebei een eigen montageversie. Toen bleek dat we allebei eigenlijk een andere onderzoeksvraag wilden beantwoorden. Ik was bijvoorbeeld vooral benieuwd naar de vraag wat een moeder is.'

Anneriek: ‘Ik was juist meer benieuwd naar de persoonlijke band met je moeder en hoe die kan veranderen. Hoe is het om je moeder opeens als vrouw te zien? Uiteindelijk bleken deze twee onderwerpen perfect in elkaar over te vloeien.'

Hoe kijken jullie terug op dit proces?
Anneriek: ‘Ik voel me een stukje sterker door deze documentaire. De manier waarop we het onderwerp hebben behandeld heeft me veel gebracht. De verschillende verhalen van de mensen die we spraken hebben me bijvoorbeeld gerustgesteld. Onze moeder leeft als het ware voort ins ons. Je ziet aan de andere vrouwen dat dat ook zo is.’

Julia: ‘Het proces heeft me doen realiseren dat andere mensen hun moeder misschien ook niet zo goed kennen. In de podcast zegt een van de geïnterviewde, Lotje, dat zij moederschap vooral ziet als een noodzakelijke behoefte van je kind en niet per sé meer dan dat. Dat luchtte me op, ondanks dat ik geen moederschapsaspiraties heb. Ik heb geen moeder als voorbeeld gehad, maar eigenlijk geeft dat niet.’

'Vaak is de aanwezigheid van je moeder een vanzelfsprekendheid. Zie deze podcast als een leuke manier om daar anders naar te kijken'

Julia de Jong

Hoelang duurde het maakproces?
Julia: ‘Ik denk dat het ongeveer anderhalf jaar duurde. Het voelt een beetje als een uit de hand gelopen hobbyproject, omdat we dit maakten naast onze baan. Zeker tijdens corona was het leuk om je op zoiets te kunnen storten. In het begin voelde het vrijblijvend, maar toen we wisten dat het een podcast voor DOCS zou worden werd het concreter. De afgelopen maanden gingen dan ook heel snel.’

Anneriek: ‘Onze eindredacteur Jair Stein van NTR heeft ons een stuk verder geholpen. Eerst wilden we in de podcast vrijwel alleen anderen aan het woord laten. Nu zit ons persoonlijke verhaal er meer in verwerkt.’

Hoe was dat, om jullie eigen verhaal er opeens bij te betrekken?
Julia: ‘Wij hadden het heel intuïtief aan elkaar geplakt. Dat werkte wel, al heeft het nu een stuk meer body. Jair zei ook dat dat het ‘drama’, of ‘het verhaal’ juist ook bij ons zit. Dat was voor ons nieuw: nu moest het opeens ook over ons gaan.'

Anneriek: ‘Maar zo dramatisch is ons verhaal ook niet, hoor. Wij zijn ook gewoon overwegend gelukkige mensen. We praten erover met humor. Het was ook niet lastig om het op te nemen.’

Julia: ‘Ik kijk er echt naar als project. Toen ik een stukje liet horen aan een publiek, zag ik dat zij heel ontroerd waren. Toen realiseerde ik me pas dat ons verhaal anderen kan raken.’

Waarom moeten mensen deze podcastaflevering luisteren?
Julia: ‘Ik denk dat het op een bepaalde manier herkenbaar is voor veel mensen, zonder dat je daar per se bij stilstaat. In veel gevallen is de aanwezigheid van je moeder een vanzelfsprekendheid. Zie dit verhaal dan als een leuke manier om daar anders naar te kijken. Het heeft mij rijker gemaakt. Ik hoop dat deze podcastaflevering dat ook voor andere mensen doet.’

Is er bij jullie al een nieuw idee aan het borrelen?
Anneriek: ‘We hebben wel gemerkt dat we goed kunnen samenwerken. We hebben net nieuwe audioapparatuur aangeschaft, dus dat zegt wel iets.’

© Julia de Jong en Anneriek de Vries

Makers: Julia de Jong en Anneriek de Vries
Muziek: Maud van Maarseveen
Techniek: Arne Stevens
Eindredactie (NTR): Jair Stein
Met dank aan: Jasmien, Lief, Kristin, Jorinde, Lotje, Marieke, Guus, Mona, Lut, Nicky, Caroline, Mirjam, Carmen, Kirsten, Ann.

Meer DOCS