Wereldberoemd was admiraal Louis van Heiden na zijn succes bij de slag van Navarino in 1827. Maar wie kent tegenwoordig nog de naam van de zeeheld uit Zuidlaren in dienst van de Russische tsaar? Zijn levensverhaal was misschien de inspiratie voor het bekende liedje over Berend Botje.

Regie: Johan Zielstra

Wanneer we geschiedenisdocent en regisseur Johan Zielstra ontmoeten op het Dr. Nassaucollege in Assen, buldert zijn lerarenstem al door de gang. Met veel handgebaren stapt hij stevig door het lokaal en vertelt zijn leerlingen over de neolithische revolutie. De passie waarmee hij lesgeeft, heeft hij evenzeer voor het maken van documentaires.

Zielstra ging als klein jongetje al met zijn vader mee naar filmsets, en zijn liefde voor het medium heeft standgehouden tot later in zijn leven. Zeeheld in den vreemde is niet zijn eerste verfilming van een historisch verhaal. Samen met zijn vrouw Kim Taminiau maakt hij diverse producties, zoals bijvoorbeeld voorganger Stormvogels van de Tsaar.

Zijn fascinatie voor Russische dan wel maritieme geschiedenis deelt hij met Ruslanddeskundige Hans van Koningsbrugge: “Meestal beginnen mijn ideeën met een lunch met Hans. Wij houden van dode zeehelden blijkbaar,” grinnikt hij. Zijn oud-leraar schreef de biografie over Van Heiden, terwijl Zielstra zich ontfermde over de verfilming van de historische Berend Botje.

De sporen van Louis van Heiden leiden hem van het Griekse Pylos tot Sint-Petersburg, Helsinki en Tallinn. Zielstra neemt de kijker mee op zijn reis en doet verslag, hetgeen wordt afgewisseld met gedramatiseerde scènes. Acteur Bert Rossing vertolkt Van Heiden op uitvoerige sets, omringd door figuranten gehuld in schipperskledij, al varend op een VOC-replica. “Dat geeft de film toch een gevoel van historiciteit,” vertelt Zielstra, “ondanks dat het type schip rond 1827 niet meer gebruikt werd, dat waren veel grotere schepen natuurlijk,” voegt de docent toe.

Samen met cameraman en jeugdvriend Ronald Pras, met wie hij vroeger in een rock ’n roll band speelde, trok hij er in de schoolvakanties op uit. Zijn drie dochtertjes zingen het kinderliedje over Berend Botje, waarbij Zielstra met twee vrienden de filmmuziek gemaakt heeft. Tenslotte is zijn vrouw verantwoordelijk voor de animaties van oude schilderijen in de film. “Het is een echte familie- en vriendenproductie.”

Volgens Zielstra is zijn werk als filmmaker en onderwijzer niet moeilijk te combineren, maar ligt het juist in het verlengde van elkaar: “Je moet beeldend kunnen vertellen. Dat kan met gesproken woord, dat probeer ik ook elke dag. Maar je merkt dat een les weer vervliegt, terwijl een documentaire iets is dat blijft.”