Het Schiphol van de zeventiende eeuw
Volgens regisseur Arnold van Bruggen ligt de bodem van de Waddenzee bezaaid met schatten. ‘Als je die droog zou leggen, zou je over de wrakken en kanonskogels naar Texel kunnen lopen. Eeuwenlang was dit ‘het Schiphol van de zeventiende eeuw’. Alle schepen voeren via dit stukje water. En daar ging natuurlijk veel mis: stormen of schepen die elkaar ramden, ladingen die overboord sloegen, veldslagen.’
Geheime én illegaal opgedoken schat
De vondst van de jurk was lange tijd een groot geheim. ‘Er gingen wel geruchten op Texel dat er iets heel bijzonders lag, maar wat precies werd heel erg stilgehouden. Ondertussen waren de overheid, de duikers en het museum aan het uitzoeken hoe ze zo’n illegale schat legaal konden maken.’
Interview gaat door onder afbeelding
Kloof tussen het eiland en de overheid
Arnold van Bruggen hoorde van de Texelse museumdirecteur Corina Hordijk over de vondst. ‘Wij hebben samen in de brugklas gezeten. Het is een klein eiland, dus dan ken je elkaar. Zij wist dat ik documentaires maak en dacht: hier moet een film over komen.’
‘Nadat ik alle verhalen hoorde, dacht ik: dit is een veel spannender verhaal dan alleen maar de vondst van de jurk. Het is een heel gelaagd verhaal over de duikers die een schat redden met alle mogelijke middelen, terwijl de overheid daar heel anders over denkt. Die clash tussen de duikers en de overheid vond ik een veel mooier verhaal dan alleen het verhaal van de jurk.’
Platteland tegenover de stad
Uiteindelijk lijken alle partijen tevreden als de jurk op Texel tentoongesteld wordt. Waarom was het dan toch moeilijk een brug te slaan tussen alle partijen? Volgens Van Bruggen komt dat door de kloof tussen twee werelden.
‘Het sentiment van het platteland tegenover de wetten en regels uit de stad zit ook heel erg in de film. Twee werelden die elkaar uit het oog zijn verloren. Maar het toffe is dat ze elkaar wel weer vinden. Bij de opening van de museumtentoonstelling en op de première praten ze wel met elkaar.’
Interview gaat door onder afbeelding
'Die clash tussen de duikers en de overheid vond ik een veel mooier verhaal dan alleen het verhaal van de jurk.'
Eervolle aandacht, of een vloek?
In het begin zaten de duikers niet zo op een cameraploeg te wachten. ‘Aan de ene kant is het natuurlijk eervolle aandacht voor de schat van hun leven. Aan de andere kant is de vondst ook een vloek en het meest kwetsbare project. De hele wereld keek mee. Dat ik daar een film over ging maken, vonden ze wel heel moeilijk omdat ze ook dingen hebben gedaan die niet mogen. Ze hebben lopen hakken, zagen en wrikken in dat wrak. Ik vroeg ze om álle verhalen te vertellen, ook die ze niet deelden met de overheid en wetenschappers.‘
Streepje voor als Texelaar
Om dat te bereiken is de regisseur veel aanwezig geweest. ‘Ik heb zo open mogelijk gezegd dat ik alle belangen in de film mee wilde nemen. En dat dat ook hun belang is. Het wordt niet een film van de overheid, de provincie of wetenschappers, maar van iedereen.
Het hielp ook dat ik Texelaar ben. De duikers zeiden: ‘Nou we laten niet iedereen een film over ons maken, maar jou kunnen we tegenkomen op straat, dus jij mag het doen.’
Interview gaat door onder afbeelding
'De vondst was ook een vloek voor de duikers'.
Angst voor vervolging
Toch waren de duikers niet altijd even openhartig richting de maker: ‘Toen ik begon was er een zweem van geheimzinnigheid. Die angst voor vervolging en de gevangenis hing af en toe heel erg boven de productie. Ze hebben zelfs schijven met materialen begraven uit angst dat die anders bij een onderzoek gevonden zouden worden.
Dan wordt het echt graven en duwen en trekken voor mij als filmploeg om binnen te komen. Als ik één op één met de duikers sprak of iets langer bleef hangen, kreeg ik die verhalen uiteindelijk wel te horen. Het was ook het avontuur van hun leven, daar kun je niet over zwijgen.’
Van losse film tot serie tot transmediaal project
Eerst zou ‘De jurk en het scheepswrak’ een losse film worden, maar werd uiteindelijk een driedelige serie. Vervolgens kwam er een podcast en een interactieve website bij. ‘Ik vind het altijd leuk om een verhaal via verschillende media te uiten’, vertelt de maker. ‘Als je een film maakt, blijven er vaak veel verhaallijnen liggen. Die kan je links laten liggen, maar je kan ze ook in een andere vorm naar buiten brengen.’
'We kopen voor 180 miljoen euro een Rembrandt, terwijl je daar ook tien wrakken van uit zee kan halen.'
Onderzees Pompeï
Arnold van Bruggen hoopt met zijn transmediale project wat teweeg te brengen: ‘Er liggen in zee zulke fantastische wrakken verborgen, tijdcapsules naar de zeventiende eeuw, een soort onderzees Pompeï. Laten we dat gaan opgraven. We kopen voor 180 miljoen euro een Rembrandt, terwijl je daar ook tien wrakken van uit zee kan halen, tentoonstellen en onderzoeken. Ik ga de komende tijd proberen de boer op te gaan, naar de politiek, de Rijksdienst. Hoe kunnen we dit mogelijk maken? Misschien biedt het ons wel nieuwe perspectieven op die eeuw.’