Wanneer hoorde je voor het eerst van de Molukse treinkaping?
‘Als jongeman van achttien was ik in de ban van de kaping. Maar ja, wie was dat niet in die tijd? Het was groot nieuws op tv en radio. Iedereen had er een mening over, ik ook. Ik denk dat nog steeds veel mensen over deze zaak denken: deze Molukkers zijn toch terroristen, moet je die wel verdedigen? Ik had destijds ook zo’n gevoel. Dan moet je maar geen trein kapen, dacht ik. Advocate Liesbeth Zegveld stapt daar overeen bij haar zaak namens de nabestaanden van twee gedode kapers. Zij kijkt puur naar de vraag of de beëindiging van de gijzeling van de trein wel op een correcte manier is uitgevoerd door mariniers. Ik vind dat belangrijk. Niemand staat boven de wet. Ik denk dat iedereen erbij gebaat is dat dat steeds wordt getoetst.’
Vijf jaar lang volgde regisseur Koert Davidse (1959) advocate Liesbeth Zegveld. Zij stond de nabestaanden van de Molukse treinkapers bij in een zaak tegen de Nederlandse Staat. Hoe kijkt de regisseur terug op het maakproces van deze film? Davidse: ‘Niemand staat boven de wet. Ik denk dat iedereen erbij gebaat is dat dat steeds wordt getoetst.’
Toen ik las dat ze deze zaak oppakte, wist ik gelijk dat ik er een film over wilde maken
Wanneer wist je dat je een film over dit onderwerp wilde maken?
‘In 2009 maakte ik al een documentaire over het conflict tussen de Nederlandse regering en een groep Molukkers: Zijn verloren land. Ik dacht dat het daarbij zou blijven, tot ik jaren later in de krant las dat Liesbeth Zegveld de zaak over de treinkaping bij de Punt op zich zou nemen. Ik was al langer gefascineerd door haar. Ze begint vaak aan zaken die hopeloos lijken, meestal tegen de Nederlandse Staat. Moeilijke zaken met een individu tegen een instituut. Toen ik las dat ze deze zaak oppakte, wist ik gelijk dat ik er een film over wilde maken.’
Tekst gaat verder onder afbeelding
Had je verwacht dat Liesbeth Zegveld de zaak zou winnen?
‘Ja, dat had ik zeker verwacht. Ze heeft een sterke zaak en levert zoveel bewijsstukken die erop wijzen dat de Molukse kapers onnodig zijn beschoten bij de beëindiging van de gijzeling. Ik dacht: daar kan geen rechter omheen.’
Toch kwam er een ander oordeel.
‘Ik vond het eerlijk gezegd verbijsterend. De conclusie is dat het na zo veel jaar niet meer bewezen kan worden. Behalve wanneer een marinier zelf zou aangeven dat hij onnodig heeft geschoten. Dat vind ik erg vreemd en zorgwekkend. Toch laat de advocate aan het eind van de film zien dat ze wel iets uit het proces heeft kunnen halen. En dat heeft ze: ze heeft dan geen gelijk gekregen van de rechter, maar de Molukse zaak is wel onder de aandacht gebracht en er is veel nieuwe informatie boven water gekomen. Ze is heel consequent in haar verhaal. Vanaf het begin geloofde ze in de zaak, en dat bleef ze doen. Ze is ervan overtuigd dat er dingen niet goed zijn gegaan.’
Ik dacht gelijk: daar gaat mijn film, dit gaat niet lukken
De kijker leert Liesbeth Zegveld goed kennen in de documentaire. Brachten jullie veel tijd door?
‘Toen de eerste draaidag eraan zat te komen, zei ze: ‘Ik heb van 10 uur tot 10.45 uur.’ Ik dacht gelijk: daar gaat mijn film, dit gaat niet lukken. Toch bleken het gouden minuten, waar ze enorm gefocust was. Door de lange duur van dit maakproces hebben we toch veel tijd doorgebracht. Ik waardeerde het enorm dat omroep KRO-NCRV zei: ‘Wij hebben geen haast en willen alleen een goede film, hou vol.’
En, je hield vol.
‘Ik vond het een moeilijk maakproces, vooral naar het einde toe. Er zit veel tijd tussen de verschillende zittingen. Ik moest me elke keer weer opladen om er vol voor te gaan. In tegenstelling tot onze korte ontmoetingen duurden de zittingen vaak eindeloos. Toch vond ik het enorm spannend om mee te maken: met wat voor bewijzen kwam ze deze keer? Veranderde dit de koers van de zaak? Ik kon nog niet inschatten wat belangrijk zou worden in het proces, dus ik heb vrijwel alles gefilmd.’
Tekst gaat verder onder afbeelding
Je volgt iemand die onderzoek doet. Had je zelf geen behoefte om je te bemoeien met de zaak?
‘Ik heb pogingen gedaan. Neem bijvoorbeeld de geluidsbanden, die terugkomen in de film. Ik kende natuurlijk de documentaire Dutch Approach van regisseur René Roelofs. Daar zit een scène in waarin een audiotape wordt afgedraaid waardoor nieuwe informatie naar bovenkomt. Uiteraard heb ik dat bij deze film ook geprobeerd, maar zonder resultaat. Ook ging ik bijvoorbeeld op zoek naar een vergelijkbaar treintype om beter te kunnen visualiseren hoe de beëindiging van de kaping zou hebben plaatsgevonden.’
Waarom moeten mensen deze film zien?
‘De kaping zelf was een historisch moment en vertelt veel over hoe wij omgaan met Molukkers. Jarenlang gebeurt er niets rond deze zaak en blijft het stil. Door toeval kwam er een document boven water en toen ging de zaak rollen. Ook al heeft Liesbeth de zaak verloren, het feit dat de zaak er is geweest en dat er nieuw bewijsmateriaal boven water is gekomen, dat vind ik heel belangwekkend.’
Hoe kijken de nabestaanden van de kapers naar deze film?
‘We hebben veel contact gehad tussendoor en tijdens het proces. Ik ben ook langs geweest om een tussenversie te laten zien. Ik wilde hun volledige medewerking. Ze vinden het goed dat deze documentaire er is en dat hun beweegredenen duidelijk zijn geworden.’
En, klaar om nog een rechtszaak te filmen?
‘Ik zou me niet willen specialiseren in rechtzaakfilms, omdat er ook een heleboel andere interessante onderwerpen zijn. Ik ben nu bezig met een film over mijn broer, dat is ook gelijk mijn meest persoonlijke film. Hij was een van de eerste slachtoffers van de aidsepidemie. Ik wil zijn tocht terug naar boven halen met gesprekken met vrienden, zijn artsen en mijn familie.’