Waarom eindeloze keuzevrijheid de zoektocht naar liefde moeilijker maakt

Ben en Mies, Andrien en Ria en Cees en Coby zijn drie stellen die in de documentaire De laatste dans vertellen over hun eerste ontmoeting bij De Bra. Volgens hen was die Roosendaalse dansschool destijds een van de weinige plekken waar jongens en meisjes elkaar konden ontmoeten.

Waar voor de tortelduifjes van toen een zwijgzame dans genoeg was om in iemand de liefde te vinden, lijkt de overvloed aan opties het tegenwoordig juist moeilijker te maken om een geschikte partner te vinden. Rahil Roodsaz, universitair docent Antropologie aan de UvA en expert in liefdesonderzoek, benoemt de verschillen in de zoektocht naar de liefde tussen toen en nu en werpt een blik op de liefde van de toekomst.

Hoe vinden mensen vandaag de dag de liefde?
Roodsaz: ‘Volgens de jonge mensen die ik ontmoet in de collegezaal is een liefdespartner ontmoeten in de kroeg steeds minder gangbaar. Het gebruik van dating-apps is daarentegen een grotere rol gaan spelen in die zoektocht. Het is niet zozeer dat mensen elkaar niet meer op school, werk of sportclubs ontmoeten, alleen gaat het dan minder duidelijk om het vinden van een potentiële liefdespartner. Op dat soort apps is dat wel zo.’

‘En dan zijn er natuurlijk veel verschillende soorten apps, want voor verschillende verwachtingen kun je terecht op diverse platforms. Op die manier kun je van tevoren al een beetje filteren op basis van je behoeftes.’

Wat voor effect heeft dat op de zoektocht naar liefde?
Roodsaz: ‘Met al deze verschillende dating-apps wordt vergelijking steeds belangrijker. Je hoeft je niet neer te leggen bij iets dat niet perfect is, ook al is niks of niemand dat. Daardoor is het niet alleen makkelijker, maar ook verleidelijker om verder te kijken.’

‘Dat viel me ook op aan deze documentaire. Mies benoemt dat zij in het begin vlinders in haar buik voelde, maar hoewel die nog wel eens terugkomen, de liefde in feite een beetje door suddert. Je bent na een tijd gewoon meer elkaars maatjes. Ik vraag me af hoe vanzelfsprekend het voor de volgende generatie is om dat ritme van een langdurige relatie te ervaren.’

Waar verlangen mensen naar?
Roodsaz: ‘Intimiteit. Daar durf ik vrij snel antwoord op te geven, want dat zie ik zowel in verschillende projecten als in de collegezaal terugkomen. Studenten spreken vaak de wens uit om veel contact, maar ook veel vrijheid te hebben.’

‘Het is dubbel: een intieme, betekenisvolle relatie willen hebben terwijl die door alle keuzemogelijkheden misschien moeilijker te vinden is en al helemaal lastig te onderhouden blijkt. In het begin kan zo’n relatie heel leuk zijn, maar we leren niet de vaardigheden die ervoor nodig zijn om er samen uit te komen. Waarom zou je bij elkaar blijven als het even moeilijk wordt? Of als je toch niet honderd procent bij elkaar past?’

Waarom leren we niet hoe je een relatie laat werken?
Roodsaz: ‘Ik denk dat technologie daar ongetwijfeld een rol in speelt, maar vooral dat in deze laat-moderne samenleving het hebben van een keuze ontzettend belangrijk is.’

‘Als je een keuze maakt die bij jouw behoeftes past, ben je een sterk en modern individu. Omdat daar momenteel meer nadruk op ligt dan op intimiteit, samenzijn en contact onderhouden, is er een disbalans. In de liefde willen mensen allebei: één worden met iemand en zichzelf kunnen ontwikkelen. Het is erg paradoxaal.’

‘In de documentaire komt dat duidelijk naar voren bij Cees en Coby. Coby gaat op latere leeftijd studeren omdat ze dat voor zichzelf wilde doen, maar dat ging volgens Cees ten koste van hun samenzijn. Hij gaf aan eenzaam te zijn, maar dat ze daar samen doorheen werkten. Ze bleven elkaar zoeken en vinden.’

Die onvoorwaardelijke belofte aan elkaar is mooi, maar het zou ook kunnen dat de oudere generatie misschien juist jaloers is op de keuzevrijheid van jongere generaties. Wat is het betere scenario?
Roodsaz: ‘Intieme relaties blijven ingewikkeld. Het zou raar zijn om te verheerlijken hoe het vroeger was. Hoe veel ruimte was er namelijk bijvoorbeeld voor niet-witte, niet-monogame en niet-heteroseksuele relaties? Alleen in die zin lijkt het verleden me al niet wenselijk. Nu is er in ieder geval meer begrip en faciliteert het ruime aanbod aan apps bijvoorbeeld veel meer wensen.’

‘Het gaat erom dat er een focus is op de aspecten die nodig zijn voor een intieme relatie. En dan niet alleen om het vinden ervan, maar ook om het onderhouden van die relatie. Dat is iets wat je moet meemaken. Zo kom je erachter hoe je daarin een balans kan vinden. Dat paradoxale idee van één worden en individuele ontwikkeling blijft ongetwijfeld bestaan. Dat is onvermijdelijk.’ 

Wat kunnen we leren van de koppels uit de documentaire?
Roodsaz: ‘Wat ik mooi vond aan deze documentaire is dat het laat zien hoe het vinden van de liefde niet altijd zo ‘talig’ was. Het fysieke contact van het dansen en het niet praten zorgde ervoor dat ze op een andere manier contact maakten. Volgens mij is er tegenwoordig veel meer nadruk op je soulmate vinden via gedeelde interesses en dat je elkaar volledig begrijpt.’

‘Als je kijkt naar de zelfhulpindustrie en alle boeken rondom liefde is communicatie heel belangrijk. Je moet kunnen zeggen wat je wil tegen elkaar, kunnen onderhandelen. Dat is erg gefocust op taal. Ik denk dat intimiteit en de liefde veel meer is dan goede communicatie. Daarnaast veronderstelt het dat je altijd moet weten wat je wil. Volgens mij legt dat druk op mensen, want we weten vaak helemaal niet wat we willen. We ondervinden het in de praktijk.’

Hoe gaat de liefde van de toekomst eruitzien?
Roodsaz: ‘Dat vind ik een mooie vraag, maar ook een heel ingewikkelde. Ik vraag me af wat verdere technologische ontwikkelingen met zich mee gaan brengen. Zo zijn er scenario’s waarbij AI een rol gaat spelen.’

‘Er worden al sekspoppen gemaakt die met behulp van AI steeds geavanceerder worden. Een interessant proces hierin is dat klanten steeds meer intimiteit willen ervaren. Ze willen niet alleen dat die poppen voldoen aan hun seksuele, maar ook aan hun emotionele behoeftes.’

‘Al denk ik dat we daarvoor nog te weinig snappen hoe intimiteit werkt. Op het moment is dat nog erg talig: die algoritmes zijn gebaseerd op het voorspellen van woorden. Terwijl volgens mij enkel taal dus niet de betekenis van liefde dekt. Ik denk dat we eerst beter moeten begrijpen wat intimiteit inhoudt voor mensen. Niet alleen om mensen te helpen met het stellen van een balans in hun relaties, maar ook om een toekomst met AI-liefde – als die er is – mogelijk te maken.’