‘Als kind van migrantenouders moet je vooral dankbaar zijn’

Waar komt toch die innerlijke kritische stem vandaan? Het is een vraag die filmmaker Bibi Fadlalla teisterde tijdens de eerste COVID-19 lockdown in 2020. Waar vrienden en collega’s genoten van de rust, ervaarde Fadlalla een constante druk om te blijven werken. Het zette haar aan het denken en er kwam een idee tot stand voor een film. Want wat bleek: zij was niet de enige bi-culturele professional die dit ervaarde.

In Sta op! En rust delen vijf hoofdpersonages met een migratieachtergrond hun verhaal. Ze zijn allemaal bekend met het gevoel van bewijsdrang richting ouders, de maatschappij of een verantwoordelijkheidsgevoel richting een hele gemeenschap. En die prestatiedruk heeft gevolgen voor hun mentale welzijn.

Fadlalla is in Nederland is geboren, maar haar vader kwam in 1980 vrijwillig vanuit Soedan naar Nederland om hier verder te studeren en een leven op te bouwen.

Fadlalla’s vader spoorde haar zolang ze zich kan herinneren aan om zelf ook te gaan studeren. Hij zag de regisseur vervolgens het liefst de politiek in gaan. Wanneer oud-politicus en ook Sta op! En rust-hoofdpersonage Tofik Dibi op televisie te zien was, noemde Fadlalla’s vader hem altijd een schoolvoorbeeld van ‘de perfecte, geslaagde migrant’.

Fadlalla: ‘Mijn vader vond dat hij als vanzelfsprekend deel uitmaakte van de Soedanese gemeenschap in Nederland. Als zijn dochter droeg ik daarom ook bij aan het succes van die gemeenschap. Niet alleen om te laten zien dat Soedanese migranten het “goed doen” in de Nederlandse samenleving, maar ook om dromen te realiseren die mijn vader niet waar kon maken.’

Als hoogopgeleide migranten in Nederland aankomen, moeten ze vaak hun diploma’s opnieuw halen om op hetzelfde werkniveau weer aan de slag te kunnen. De Chinese moeder van hoofdpersoon Chichi moest bijvoorbeeld haar volledige tandartsopleiding in Nederland opnieuw volgen.

Fadlalla geeft aan dat de migrantenouders vaak het gevoel hebben dat hun kinderen niet doorhebben wat zij allemaal hebben opgeofferd om hen dit leven te bieden. Volgens de regisseur geldt echter vaak het tegenovergestelde. Fadlalla: ‘Het is lastig om duidelijk te maken dat we dat juist wel begrijpen. Misschien wel té goed, waardoor we dat schuldgevoel ook met ons meedragen.’

Dat schuldgevoel blijft te vaak onbesproken. Volgens de regisseur is het dan ook een beetje een taboeonderwerp. Fadlalla: ‘Je moet vooral gewoon dankbaar zijn voor wat je ouders hebben opgeofferd. Het is onbeleefd om daar tegenin te gaan.’

Volgens Fadlalla is het ook aan de maatschappij om die prestatiedruk te verminderen door onder andere een gelijkwaardige werksituatie te creëren. Ze haalt een onderzoek van De Nederlandse organisatie voor Toegepast-Natuurwetenschappelijk Onderzoek (TNO) aan, waaruit blijkt dat mensen van kleur en/of met een migrantenachtergrond anderhalf keer zo vaak een burn-out krijgen op de werkvloer.

Daarnaast worden zij op de werkvloer nog altijd lager ingeschat. Fadlalla: ‘Hoofdpersoon Jessica uit de film heeft drie masterdiploma’s behaald, doet alles om uit te blinken en wordt alsnog niet serieus genomen. Dat is zo destructief.’

Volgens Fadlalla toont dit het belang van de film aan: ‘Toen ik aan dit project begon en er met zowel de hoofdpersonages als andere vrienden van kleur over praatte, was dit voor iedereen zo herkenbaar. We hebben het er alleen te weinig over. Vaak ben je wat betreft discriminatie en activisme meer bezig met externe problemen, zoals politieke of maatschappelijke misstanden en niet zozeer met je eigen beleving of mentale welzijn.’

Met deze documentaire hoopt Fadlalla vergelijkbare verhalen bespreekbaar te maken. Zodat mensen na het kijken bij zichzelf te rade kunnen gaan en de rust op durven zoeken.

Fadlalla: ‘De druk om te presteren en het gebrek aan rust is er zo ingeslopen, onze hele samenleving is erop ingericht. Sinds corona en het toegenomen thuiswerken voelt het alsof er geen momenten zijn waarop we even stil staan. We leven in een constante stroom waarin werk en privé met elkaar verweven zijn.’

Volgens de regisseur speelt technologie hier een cruciale rol in en dat laat ze ook zien in de documentaire. Voortdurend klinken er meldingen van apps en verschijnen er reels in beeld. Fadlalla: ‘Op sociale media krijg je voortdurend mee dat je door moet zetten en dat het goed is om te lijden. Dat vind ik heel toxic. Ontsnap uit die stroom en blijf in het echte leven verbinding zoeken met elkaar. Enkel #rust is niet genoeg.’