In de vijfdelige documentaireserie ‘In de TBS’ loopt journalist en schrijver Hans Faber, de oom van de in 2017 vermoorde Anne Faber, een jaar lang mee in een TBS-kliniek. Hoe kijkt regisseur Elena Lindemans terug op deze serie? En heeft ze al plannen voor nieuwe documentaires?
Hoe verliep de samenwerking tussen jou en Hans Faber?
‘Hans is introvert, maar je merkt tegelijkertijd dat mensen graag hun verhaal bij hem doen. We reden altijd samen naar de kliniek en dan bespraken we hoe hij zich voelde en wat we gingen doen. Hij is een denker en een schrijver, dus we bedachten samen dat hij een dagboek bij ging houden. Die ervaringen zijn later onderdeel geworden van de voice-over.’
‘Ik vond het belangrijk dat Hans ook een ontwikkeling zou doormaken in de serie en niet de rol van presentator kreeg. Het was voor hem niet makkelijk, met een broer die over zijn schouder meekeek en het idee dat later heel Nederland een mening zou hebben over zijn zoektocht, naar hoe het er in de TBS-kliniek aan toegaat. Dat heb ik onderdeel gemaakt van de serie’.
Wat is je het meeste bijgebleven tijdens het maken van deze serie?
‘Hoe de medewerkers met de patiënten omgaan. Het ene moment hangt er een gespannen sfeer en het andere moment voelt de kliniek bijna als een gezellig dorp. Het is geen wasstraat waar iedereen schoon uitkomt, zoals Hans Faber dat zo mooi verwoordt. Maar in de kliniek wordt wel álles uit de kast gehaald om je zo goed mogelijk door die wasstraat te halen. Iedereen wordt nauwgezet in de gaten gehouden en veel beslissingen worden ook samen met de patiënt genomen.’
Tekst gaat door onder afbeelding
Hans Faber in 'In de TBS'
Wat heb je zelf geleerd als maker?
‘Ik heb echt een cursus geduld gehad. Als we iemand wilden volgen of spreken dan moesten we dat een week van tevoren aanvragen. Dat was wel logisch, want wij konden natuurlijk niet steeds onverwacht en overal met een cameraploeg door de kliniek banjeren. Maar als documentairemaker was dat tegelijkertijd ook frustrerend. Dan hoorde ik achteraf dat er iets was gebeurd wat ik graag had gefilmd.
‘Voordat we begonnen met filmen ben ik daarin misschien te naïef geweest. Dacht ik spontaner aan het werk te kunnen. Maar de behandeling van de patiënt staat natuurlijk altijd voorop. Er liep altijd een communicatiepersoon van de kliniek mee. Zij heeft dat trouwens fantastisch gedaan, want er is nooit gezegd dat ik iets niet mocht vragen of niet in de montage kon gebruiken.
Daarnaast moesten we voor elke patiënt die we ook vragen wilden stellen, toestemming krijgen van het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Patiënten die betrokken waren bij zeer mediagevoelige zaken of die veel slachtoffers hadden gemaakt, mochten we niet voor de camera spreken.’
Tekst gaat door onder afbeelding
Still uit 'In de TBS'
Ben je al bezig met een nieuwe documentaire?
‘Ik zit nu in de montage van de vierdelige documentaireserie Een goede dood voor BNNVARA. Hierin volg ik mensen die de regie over hun levenseinde willen, maar niet in alle gevallen euthanasie krijgen. Het is een bizarre serie, die echt gaat over de maakbaarheid van de dood. Ook heb ik net de documentaire Onvoorwaardelijk afgemaakt. Deze gaat over een Nederlandse vrouw die een relatie heeft met een Amerikaanse man die op death row zit, en dus ter dood is veroordeeld.’
Waarom kies je als maker steeds voor dit soort zware onderwerpen?
‘Het is voor mij denk ik inmiddels verslavend geworden om dicht op mensen te zitten die zó puur zijn. Die rauwe randjes en die rauwe werkelijkheid, het fascineert mij. Daarnaast wil ik dat de films die ik maak, wel echt ergens over gaan en de mensen die ik volg moeten ook iets te overwinnen hebben.'
‘Bij Een goede dood speelt ook de zelfdoding van mijn moeder van ruim twintig jaar geleden mee. Destijds stond de euthanasiewetgeving nog in de kinderschoenen en haar verzoek om euthanasie werd niet in behandeling genomen.
Ik was benieuwd hoe de euthanasiepraktijk zich de afgelopen twintig jaar heeft ontwikkeld voor mensen met bijvoorbeeld psychische problematiek. Het klinkt misschien zwaar, maar er zit in deze serie ook veel humor en sommige scènes voelen zo onwerkelijk, bijna als een Black Mirror-aflevering over de nabije toekomst.’
De documentaire Een goede dood is vanaf februari 2024 te zien bij BNNVARA op NPO 2 en op 2Doc.nl.
De film Onvoorwaardelijk is in de loop van 2024 te zien bij BNNVARA op NPO 2 en op 2Doc.nl