De documentaire Nu ben ik 18 volgt Issa, een Syrische jongen die op zestienjarige leeftijd zonder ouders naar Nederland vluchtte. Toen hij 18 werd moest hij het jeugdopvangcentrum in Amsterdam verruilen voor een regulier asielzoekerscentrum in Maastricht. Hij voelt zich eenzaam omdat hij zijn vrienden uit Amsterdam en een groot deel van de ondersteuning mist. Zijn vriend Hamidie is bijna 18 en ondergaat eenzelfde overplaatsingsproces. Voor beide jongens brengt dit mentale worstelingen met zich mee.
In de documentaire ‘Nu ben ik 18’ (NTR) staan de levens van alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV's) in Nederland centraal. Vaak zijn deze jongeren – na een eenzame, gevaarlijke vluchtreis – hun verblijf hier ook niet zeker. Welk traject staat hen bij aankomst te wachten?
Nu ben ik 18 laat zien hoe het is om als jonge vluchteling in Nederland te verblijven, maar ook hoe zij de verandering naar wettelijke volwassenheid ervaren. Wat houdt het precies in om een alleenstaande minderjarige vreemdeling te zijn in Nederland? Wat gebeurt er met deze jongeren als ze 18 worden en met welke (mentale) gevolgen krijgen zij doorgaans te maken?
Wat zijn AMV’s en door wie worden ze opgevangen?
Alleenstaande minderjarige vreemdelingen (AMV’s) zijn jongeren onder de 18 jaar die zonder ouder of voogd naar Nederland zijn gevlucht. ‘In Nederland is het COA, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers, verantwoordelijk voor de opvang van AMV’s tussen de 15 en 18 jaar zonder verblijfsstatus’, aldus een woordvoerder van het COA.
De COA-woordvoerder vervolgt: ‘De jongeren verblijven in deze opvang totdat ze een verblijfsvergunning ontvangen of tot ze 18 jaar worden.’ Organisatie Nidos vangt de AMV’s in deze leeftijdscategorie op die wél een verblijfsvergunning hebben.
In het COA verblijven er zo’n 4300 gevluchte jongeren in AMV-opvang en in totaal staan er zo’n 11 duizend alleenstaande minderjarige vreemdelingen onder voogdij van Nidos.
Nidos is de voogdij- en opvangorganisatie voor jonge vluchtelingen die zonder ouders in Nederland verblijven. Omdat alle minderjarigen in Nederland onder gezag moeten staan, neemt Nidos bij aankomst het tijdelijke voogdijschap van deze jongeren op. Nidos vangt alle jongeren tot en met 14 jaar, met én zonder verblijfsstatus, op in opvanggezinnen.
Volgens het COA verblijven er zo’n 4300 gevluchte jongeren in AMV-opvang en in totaal staan er zo’n 11 duizend alleenstaande minderjarige vreemdelingen onder voogdij van Nidos.
©
NTR
Still uit 'Nu ben ik 18'
Hoe zien de levens van jonge alleenstaande vluchtelingen eruit?
Alle vluchtelingen worden eerst opgevangen in Ter Apel. Daar is het aanmeldcentrum van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en ook de centrale locatie waar AMV’s zich melden als ze asiel aanvragen in Nederland. Het is de bedoeling dat het verblijf hier zo kort mogelijk is.
De COA-woordvoerder: ‘Het verblijfsproces van de AMV in Ter Apel is alleen gekoppeld aan de aanmeldingsprocedure. De jongeren onder de 15 jaar moeten zo snel mogelijk worden doorgeplaatst naar een opvanggezin en de jongeren ouder dan 15 jaar vertrekken naar een Proces opvanglocatie AMV (POA). Daar doorlopen ze de verdere verblijfsprocedure.’
Het verblijfsproces van de AMV in Ter Apel is alleen gekoppeld aan de aanmeldingsprocedure. De jongeren vertrekken zo snel mogelijk naar een opvanggezin of naar een Proces opvanglocatie.
Deze Proces opvanglocaties bestaan vaak uit verschillende gebouwen met zo’n 50 tot 80 bedden. Meestal delen twee AMV’s een kamer. Op deze locaties is volgens het COA continu begeleiding aanwezig, zoals te zien in Nu ben ik 18.
Is het leven van een AMV vergelijkbaar met dat van andere leeftijdsgenoten?
Sommige AMV’s komen in Nederland aan als ze volop in de puberteit zitten. Daar worstelen ze mee en dat merk je aan hun gedrag. Maar er zijn nog meer uitdagingen. De COA-woordvoerder: ‘Daar bovenop maakten ze vaak het nodige mee in hun land van herkomst en tijdens de vlucht hiernaartoe. Dat zijn soms heftige ervaringen.’
De AMV's krijgen begeleiding van mentoren en jeugdbeschermers die is bedoeld om ze te ondersteunen in hun trauma’s en om ze voor te bereiden op hun toekomst.
Vanwege deze ervaringen is er vanuit het COA en Nidos begeleiding van mentoren en jeugdbeschermers. Deze begeleiding is bedoeld om de AMV’s te ondersteunen in hun trauma’s en om ze voor te bereiden op hun toekomst. Zo hebben de jongeren een vast dagritme, zijn er regels wanneer ze binnen moeten zijn en leren ze over Nederlandse gewoonten en gebruiken.
©
NTR
Still uit 'Nu ben ik 18'
Wat gebeurt er met AMV’s als zij 18 worden?
Jonge vluchtelingen die bij het COA zitten en nog geen status hebben gaan als ze 18 worden naar een regulier asielzoekerscentrum. Daar volgt de verdere procedure.
Het recht bepaalt dat de beëindiging van de begeleiding stopt wanneer een alleenstaande vluchteling achttien jaar wordt. Vanaf dat moment zijn zij namelijk wettelijk volwassen. Dit besluit geldt ook voor jongeren met mentale klachten, voor wie het misschien een extra grote stap is om geen begeleiding meer te krijgen.
Hoe is het om de AMV’s weg te halen uit de jeugdopvangcentra?
In Nu ben ik 18 is te zien dat de hoofdpersonages ingrijpende veranderingen doormaken op het moment dat zij 18 worden. Zo worden Issa en Hamidie ver uit elkaar geplaatst. Hun vriendschap bood de jongens sociale binding en steun, maar is moeilijker te onderhouden wanneer Issa aan de andere kant van het land woont.
Hoewel medewerkers van het COA zich inzetten om deze jongeren te herplaatsen op een door hun gewenste locatie, lukt dit vaak niet. De COA-woordvoerder: ‘Bij voorkeur worden AMV’s geplaatst in dezelfde regio, zowel na het krijgen van een verblijfsvergunning en de verhuizing naar de gemeente, als bij de verhuizing naar het asielzoekerscentrum. Op deze manier kunnen ze contact houden met hun vrienden en netwerk. Helaas is dat door de enorme druk op de capaciteit niet altijd mogelijk.’