Wat doet het met je als je, koste wat het kost, landsgrenzen moet bewaken?

La Joya is een klein stadje met slechts 4000 inwoners. ‘Een stadje zoals er veel van bestaan in Texas’, aldus Loretta van der Horst. Van der Horst, die een Nederlandse vader en Puerto Ricaanse moeder heeft, werkt al langer in Latijns-Amerika. Ze begon er met journalistieke reportages en documentaires, onder meer voor Discovery Channel.

Ooit lag La Joya op Mexicaans grondgebied. De titel van haar documentaire The Border Crossed Us verwijst naar die verschuiving van de Mexicaans-Amerikaanse grens.

‘Grenzen zijn door mensen gemaakt,’ stelt Van der Horst. ‘De inwoners, veelal van Mexicaanse afkomst, veranderen niet doordat er een lijn is getrokken, maar het verandert wel hoe de mensen aan de ene kant naar de mensen aan de andere kant kijken. Dat fascineert me.’

In 2019 regisseerde Van der Horst in Honduras haar eerste lange documentaire: Behind the Blood, een indringend portret van drie mensen die leven in San Pedro Sula, destijds één van de gewelddadigste steden ter wereld.

Ze legt uit: ‘Die film liet, aan de hand van degenen die er middenin zitten, zien hoe geweld een samenleving kan ontwrichten en waarom mensen ervoor vluchten. Na het maken van Behind the Blood was ik nieuwsgierig naar wat mensen tegenkomen als zij die gevaarlijke stap wagen om, meestal illegaal, naar Amerika te vluchten.’

Interview gaat verder onder de afbeelding.

Tijdens de researchfase voor The Border Crossed Us ging het voor Van der Horst vooral om de vraag; Hoe gaan mensen er als individu mee om als ze de grens koste wat kost moeten bewaken? Van der Horst: ‘Uiteindelijk zijn het altijd mensen die het beleid moeten uitvoeren: de politie, in dit geval. Wat niet per se betekent dat zij achter alle regels staan. Toen ik merkte dat daar onder agenten, al dan niet onderhuidse of verborgen morele dilemma’s over waren wilde ik daar meer over weten.’

Interview gaat verder onder de afbeelding.

Van der Horst geeft in haar film juist ruimte voor de belevingswereld van de agenten, omdat dit perspectief nergens wordt belicht. 'We kennen veel tragische verhalen van migranten. Heel belangrijk om te vertellen natuurlijk, maar die verhalen zouden er niet zijn zonder agenten die de wetten handhaven.’

De filmmaker voelde tevens sterk de behoefte om te breken met het clichébeeld van de politie en verder te kijken dan hun uniform. ‘De verhalen die bestonden, waren meestal sensationele reportages waarin je alleen de extremen zag. Ik wilde laten zien waar ze daadwerkelijk mee te maken krijgen en welke worstelingen dat met zich meebrengt.’

Van der Horst draaide de eerste scènes van The Border Crossed Us in 2020, met een heel ander politiekorps dan in de film te zien is. Tijdens de coronapandemie lag de film stil, er veranderde veel, waardoor ze vervolgens nieuwe personages moest vinden. Twee jaar later kreeg ze online contact met chief Ramón González, een van de uiteindelijke nieuwe hoofdpersonages uit de film. Hij regelde dat de regisseur online met al zijn agenten kon praten.

Interview gaat verder onder de afbeelding.

De drie agenten overhalen om mee te doen kostte overtuigingskracht. Van der Horst: ‘Die agenten dachten: zij komt even iets draaien en gaat weer weg. Ik moest laten zien dat ik oprechte interesse had in hen en de impact van dit werk op hen zichtbaar maken.

Van der Horst: ‘Ik zocht mensen die een sterke motivatie hebben om dit werk te doen. Mijn uiteindelijke hoofdpersonages hebben alle drie een ander verhaal. Ze gaan op verschillende manieren met hun werk om. Ook vond ik Mayra’s perspectief als vrouwelijke agent in deze mannenwereld heel belangrijk.’

Na het zien van Behind the Blood begrepen ze dat het geen snelle reportage zou worden. Soms vergeleek ik het met het verschil tussen een nieuwsartikel en een stuk proza. Deze film was eerder proza. Dat kon Ramón wel waarderen.’ 

De agenten lieten niet direct het achterste van hun tong zien. ‘Het kostte tijd om die kwetsbare kant van hen te zien te krijgen,’ blikt Van der Horst terug. ‘Alleen door vertrouwen te winnen konden we hun morele dilemma’s, angsten en gevoelens vangen. Het werk bestaat niet uitsluitend uit geweren, geweld en spannend detectivewerk. Een belangrijk onderbelicht deel is wat agenten voelen als ze eenmaal thuiskomen. Het worstelen met of ze het goed hebben gedaan.’

Interview gaat verder onder de afbeelding.

Die worstelingen hebben agenten bijvoorbeeld rondom de achtervolgingen die zij op mensensmokkelaars inzetten. Van der Horst: ‘Ze moeten die smokkelaar pakken, maar die heeft wel onschuldige mensen in zijn auto. De agenten doen hun werk, maar er bestaat altijd het risico van een ongeluk waarbij soms doden vallen. Meerdere agenten hebben dat meegemaakt, het gebeurt aan de lopende band. Daar worstelen ze mee.’

Voor Van der Horst illustreren de achtervolgingen de centrale vraag in de film: wat gebeurt er met je als je die landsgrenzen moet bewaken? Koste wat het kost, op leven en dood.'

The Border Crossed Us laat zien hoe wetten en systemen invloed hebben op het individu. Van der Horst benadrukt hoe belangrijk dit is nu de Amerikaanse presidentsverkiezingen in aantocht zijn.

‘Immigratie is hét thema deze verkiezingen. De migratiewetten in Texas veranderen constant, waardoor hetgeen waar agenten toe bevoegd en verplicht zijn ook verandert.’

Politici zouden zich meer bewust moeten zijn van die effecten, vindt de regisseur. ‘We zien in deze film hoe het op agenten uitwerkt als ze een grens streng moeten bewaken. Nu hoeven de agenten nog geen migranten te arresteren, alleen de smokkelaars. Maar het zou kunnen dat ze dat straks wel moeten doen.

Ze komen nu al handen te kort, want het aantal migranten is dit jaar weer gestegen. Er worden nu ook militairen ingezet aan de grens, maar zij hebben niet de juiste opleiding om met een humanitaire kwestie als migratie om te gaan, met tragische gevolgen. De migratiewetten zijn een speelbal geworden in de presidentsverkiezingen. Daarom is het voor mij belangrijk dat er gekeken wordt naar het menselijke effect is van die wetten.'