Activist en muziekicoon Joan Baez herondekt haar pijnlijke verleden

Veel documentaires die een artiest portretteren bestaan grotendeels uit interviews met collega’s uit het vak die reflecteren op het werk van de geportretteerde. Joan Baez – I Am a Noise focust veel meer op de binnenwereld van Joan Baez en het gezin waarin ze opgroeide. Waarom?

Regisseur Maeve O’Boyle: ‘Dat gebeurde heel organisch. Mijn coregisseur Karen O’Connor was al jaren bevriend met Joan. Toen Joan aankondigde een afscheidstour te gaan doen, was dat voor ons een mooie aanleiding voor een documentaire en begonnen we haar te filmen.

Tijdens de opnames kregen we via Joan de sleutels van een opslagruimte. Daar ontdekten we een ongelooflijke schat aan persoonlijke archieven: haar kunstwerken, een acht minuten-durende film gemaakt door haar vader, haar dagboeken, brieven en therapie-audiotapes. Dat veranderde het verloop van de film. Dankzij dit archief konden we Joans verhaal op een veel intiemere en meeslependere manier vertellen dan wanneer we dat met voornamelijk talking heads zouden doen. We wilden ons onderdompelen in haar familieverhaal zodat de film een driedimensionaal beeld van Joan Baez zou laten zien.’

Hoe zou je de universele boodschap van de film omschrijven?

‘Joan werd op jonge leeftijd al beroemd. Plotseling stond ze in de schijnwerpers en plakten mensen naamplaatjes op haar. Ze werd vergeleken met de heilige maagd Maria, terwijl ze zelf nog moest uitzoeken wie ze was.  Bovendien besloot ze een activistisch pad te bewandelen, was ze politiek betrokken en werd ze moeder.

Die natuurlijke zoektocht naar je identiteit en hoe het is om ouder te worden zijn universele thema’s in de film. Aan het einde van de film neemt Joan afscheid van een deel van haar muzikale leven, maar zegt ze ook dat ze nu in haar ‘beste tijd’ leeft. Het besef van tijd en dat dingen veranderen is een universele realiteit waar we allemaal mee te maken krijgen.’

Jullie hebben een deel van het archief als animaties in de film verweven. Waarom kozen jullie voor deze vorm?

‘De gemaakte kunstwerken uit het archief weerspiegelde Joans leven zó visueel dat we eigenlijk geen andere vorm konden bedenken dan animatie. Ze maakte als kind tekeningen van Bambi en zwanen en later ook zelfportretten die de lichte en donkere kanten van haar leven tot uiting brachten.

Het Ierse animatiebedrijf Eat the Danger heeft haar werk heel nauwkeurig vertaald naar een animatie van potloodtekeningen, een ongelooflijk gedetailleerd proces. Het bracht haar binnenwereld tot leven op een manier die we met alleen woorden nooit hadden kunnen bereiken.’

Uit het archief komen misbruik in haar familie, paniekaanvallen en angsten naar voren. Hoe was het voor Joan Baez om haar confronterende verleden te herontdekken tijdens het maakproces van de documentaire?

‘Het was behoorlijk zwaar voor haar om al dat materiaal uit haar verleden door te spitten. Tegelijkertijd was het ook een interessant proces voor ons allemaal. Het kan als filmmaker moeilijk zijn om een documentaire over een goede vriendin te maken. Zeker als er ook problemen uit het verleden naar boven komen drijven. Maar door onze hechte band vertrouwde Joan ons met het materiaal.

Ze heeft de film inmiddels al meerdere keren gezien op filmfestivals en ze zegt dat ze er elke keer weer iets nieuws uit haalt. Joan omschrijft de documentaire zelf als “een oprecht nalatenschap”. Voor mij is dat het bewijs dat de film haar recht doet en betekenis geeft.’