Kijkersvragen over 'Spijtmoeders'

'Waarom denk je dat er zo’n taboe heerst op spijt hebben van het moederschap?'
Vraag van Claire Hoogakker

Milou Gevers: ‘Ik denk dat het enerzijds komt door het diepgewortelde verlangen om gewenst te zijn door je ouders. Dat je ‘mag bestaan’. Als je ouders het idee hebben dat ze misschien achteraf liever geen kinderen hadden gewild, kan het als kind heel lastig zijn om dat niet persoonlijk te nemen. Anderzijds is het een taboe omdat het moederschap niet leuk vinden tegen allerlei morele ‘codes’ ingaat. Een moeder wordt daarin vaak veel zwaarder afgestraft dan een vader. Dat komt denk ik omdat het beeld van de vader die de vaderrol maar niks vindt of weggaat bij het gezin veel bekender is dan een moeder die openlijk uitspreekt dat ze liever geen moeder had willen zijn, ook al houdt ze van haar kinderen en zou ze haar bestaande kinderen niet wegwensen.´

'Zou het ideale moederschap waar deze vrouwen zich aan spiegelen überhaupt bestaan?'
Vraag van anonieme kijker

Milou Gevers: ‘Dat denk ik niet, maar in ons Nederlands gedachtegoed bestaat dat beeld wel. Bijvoorbeeld het beeld van de heilige moeder Maria, een moeder die zichzelf opoffert of wegcijfert vanwege haar kind. Dat kan zorgen voor identiteitsverlies, terwijl vaders even goed voor hun kind kunnen zorgen en dezelfde 'zorgstofjes' kunnen aanmaken als moeders.

Het moederschap kan extra ingewikkeld zijn als je in een omgeving leeft waarin veel sociaal-maatschappelijke factoren tegenzitten. Bijvoorbeeld als je op een plek bent geboren waar weinig vrijheid is om een ander pad te kiezen. Of je zit in een situatie waarin er weinig geld is voor kinderopvang of oppas en je geen groot vangnet hebt waardoor je nooit even tijd voor jezelf hebt.

We leven in een heel individualistische tijd. In andere tijden en culturen was en is het opvoeden van kinderen een meer gemeenschappelijke verantwoordelijkheid, maar in onze samenleving kan het best eenzaam zijn. Het lukt slechts een op de tien ouders de zorg eerlijk te verdelen. Daarnaast leven we natuurlijk in een prestatiemaatschappij. Het slagen van jouw kinderen zegt ook iets over jou, of jij geslaagd bent als ouder.’

'Deze drie dames lijken mij een stuk jonger dan ik (61) ben, klopt dat? Zo ja, het verbaast mij dat zij er in gerold zijn zonder er bewust over na te denken.'
Vraag van C. Kaper

Milou Gevers: ‘Ik vond het belangrijk om vrouwen van verschillende leeftijden en uit verschillende gebieden in Nederland te portretteren. Om hun anonimiteit te waarborgen wil ik hun leeftijden niet noemen, maar het zijn wel allemaal vrouwen die al langer moeder zijn en kinderen hebben in de schoolgaand leeftijd. Zo snap je dat ze echt spijt hebben en geen postnatale depressie.

Ik begrijp de verbazing, maar realiseer je dat de druk om kinderen te krijgen vaak veel groter is dan mensen vermoeden. Zo is bijvoorbeeld het moederschap nog steeds overal de norm en als je geen kinderen wil, wordt gezegd dat je daar later spijt van krijgt. In de film zegt moeder Sophie dat kinderen krijgen “de weg van de minste weerstand” was. Moeder Sophie wilde ook juist heel graag moeder worden en Aisha was ervan overtuigd dat ze het heel leuk zou gaan vinden. Ze hebben er dus wel over nagedacht, maar de realiteit viel tegen.’

'Ik ben zelf ook moeder en wat ik herken is dat zelf vaak zelden trots ben op mezelf, maar heel vaak het gevoel heb dat ik faal. Wat zouden we als maatschappij kunnen doen als maatschappij om de kritiek die moeders op zichzelf en op elkaar hebben wat te verzachten? '
Vraag van anonieme kijker

Milou Gevers: 'Met deze film heb ik geprobeerd de dingen die het moederschap zo zwaar maken te signaleren, maar zelf heb ik ook niet hét antwoord op hoe we het behapbaar moeten maken. Er zijn wel praktische oplossingen te bedenken, zoals het vaderschapsverlof eerlijker maken. Anderzijds zijn er dingen die minder makkelijk te veranderen zijn, zoals het 'mythische' beeld dat de moeder hoofdverantwoordelijke verzorger van de kinderen is en niet de vader.’

'De maker heeft eerder een documentaire gemaakt over zelfdoding, mede ook als stap op de weg om de zelfdoding door haar eigen moeder te verwerken. Heeft deze documentaire voor Milou ook een persoonlijke lading of doel?'
Vraag van Linda Rutjens

Milou Gevers: ‘Omdat ik zelf geen moeder heb, ben ik op zoek gegaan naar bronnen om erachter te komen wat het moederschap zou gaan betekenen voor mijzelf. Toen kwam ik erachter dat het heel moeilijk is om negatieve verhalen te vinden. Je mag als moeder wel even klagen, maar je moet de zin altijd afsluiten met “…maar het is het natuurlijk allemaal waard.” Daarom ging ik het boek Regretting Motherhood van Orna Dornath lezen. Ik dacht: ik wil ook het ergste weten, want dan ben ik in ieder geval goed voorbereid.’

'Heb je als je deze intieme gesprekken met deze vrouwen voert ooit de neiging gevoeld ze te willen tegenspreken, of ze te willen helpen hun beeld van zichzelf bij te stellen?'
Vraag van anonieme kijker

Milou Gevers: ‘Nee, ik vind het niet mijn taak als maker om een oordeel te hebben over hun persoonlijke verhaal. Ik wil hun verhaal wel zo goed mogelijk begrijpen dus ik stel vervolgvragen, maar het is niet zo dat ik iets beter weet dan zijzelf. Door te zeggen: "Wees wat milder voor jezelf" leg je de schuld van de spijtgevoelens bij de moeders, terwijl het interessanter is om na te denken hoe we als maatschappij een realistischer beeld kunnen creëeren van het ouderschap.'

'Hoe is nu de verstandhouding tussen deze moeders en hun kinderen en hun (ex-)partners?'
Vraag van C. Kaper

Milou Gevers: De inmiddels volwassen kinderen van moeder Caroline weten dat hun moeder meedoet aan de film. Caroline vond het ook heel belangrijk om op deze manier tegen haar dochter te zeggen: maak niet dezelfde fout als ik.

Moeder Aisha zit nog midden in het moederschap, maar het heeft haar geholpen dat ze, mede door therapie, haar spijtgevoelens nu kan accepteren. Sindsdien kan ze weer een leukere moeder zijn en is er ook meer begrip bij haar partner.

Moeder Sophie is weggegaan bij haar gezin, maar heeft nog wel dagelijks contact met de kinderen. Aan de ene kant zal er bij haar opluchting zijn, maar aan de andere kant wordt natuurlijk niet geaccepteerd dat ze is vertrokken. Ook zijn er de schuldgevoelens richting haar kinderen.’

'Waarom heb je gekozen voor de mix van poppen, filmbeelden en animatie?'
Vraag van anonieme kijker

Milou Gevers:’ De poppen koos ik om de vrouwen onherkenbaar in beeld te brengen, maar wel op zo’n manier dat het niet taboebevestigend was. Ik wilde dus geen balkjes voor hun ogen of geblurde gezichten.

Met de animaties kon ik metaforen gebruiken om gevoelens uit te leggen. Het theater staat bijvoorbeeld symbool voor hoe je als moeder bekeken en veroordeeld wordt en dat het een soort ‘rol’ is. De archiefbeelden heb ik gebruikt om te laten zien dat die beelden van het moederschap op deze moeders drukken en dat ze van alle tijden zijn, van vroeger én nu. Daarnaast wilde ik ook ‘echte’ mensen in de film hebben, zodat het niet alleen maar voelt als een sprookje met poppen.’

'Zijn de stemmen niet ook te herkennen door de kinderen en het netwerk van de moeders? Zeker in combinatie met het uiterlijk van de poppen?'
Vraag van Linda Rutjens

Milou Gevers: ‘Het uiterlijk van de poppen komt niet overeen met de werkelijkheid dus alleen de stemmen zijn herkenbaar. Ik wilde die niet laten inspreken door acteurs omdat het dan niet meer als een documentaire zou voelen. In de stem hoor je natuurlijk veel van hun emoties doorschemeren. Ik heb met de moeders besproken hoe we zorgen dat hun kinderen het (nog) niet gaan zien. De moeders zijn er allemaal mee akkoord dat hun stemmen herkend zouden kunnen worden door mensen uit hun directe omgeving en zo is de film ook een manier om hun gevoelens bespreekbaar te maken.’