Interview met regisseur Joost van der Valk over 'Eddy's oorlog'

'Oorlogsfotografen zijn wat mij betreft helden, ze doen heel belangrijk werk'

VPRO

Hoe functioneer je als fotograaf in een surreële werkelijkheid van een oorlog? De bekroonde oorlogsfotograaf Eddy van Wessel brengt in Oekraïne de gruwelijke realiteit in beeld. Filmmaker Joost van der Valk volgde hem naar de frontlinie voor zijn indrukwekkende film Eddy’s oorlog.

Van der Valk confronteert in de openingsscène zijn kijkers direct met de rauwe realiteit van oorlog. Aan het front wordt een brakende man met zware verwondingen aan het hoofd een noodhospitaal binnen gebracht. Zijn toestand is kritiek. De regisseur vertelt: ‘Ik laat dit zo zien zodat de kijkers Eddy’s realiteit kunnen begrijpen.  Zo werkt hij, hij staat daar met zijn poten in de modder.’

Het verhaal van Eddy van Wessel wilde de regisseur graag vertellen vanwege zijn bewondering voor oorlogsfotografen. Veel van hen volgt hij op de voet. ‘Oorlogsfotografen zijn wat mij betreft helden, ze doen heel belangrijk werk. Ik wilde begrijpen hoe ze dat doen en hoe ze dat volhouden. Ik wilde er echt een keer naast staan.’ 

De band tussen regisseur en hoofdpersoon

Dat ernaast staan is gelukt: de regisseur volgt de oorlogsfotograaf als zijn schaduw. Waar Van Wessel gaat, gaat Van der Valk. Hoe is de band tussen de twee mannen? Het verbaast me, maar we hebben al die tijd nauwelijks een conflict gehad,’ vertelt de regisseur over de draaiperiode. ‘We werden steeds closer, echt een team.’

Van der Valk vindt Van Wessel een “makkelijke vent om mee te werken”, ondanks dat de fotograaf in de film naar anderen directief kan overkomen. Van der Valk: ‘Als je onderdeel van zijn team bent, ben je onderdeel van zijn set. Maar als hij iets gedaan wil krijgen van de wereld om hem heen, dan is hij heel anders.'

In hoeverre lijkt regisseur Joost van der Valk op zijn onderwerp? ‘Ik heb een ander karakter dan Eddy,’ stelt Van der Valk. ‘Hij is heel pragmatisch en zakelijk. Ik focus bij het film maken meer op gevoelens van mensen.'

Still uit 'Eddy's oorlog'

‘Eddy en ik werden steeds closer, echt een team.’

Joost van der Valk

Meer risico's nemen dan verantwoord

Van Wessel nam meer risico’s dan Van der Valk eigenlijk verantwoord vond: ‘Ik liep met hem voortdurend tegen mijn eigen grenzen aan.’ De oorlogsfotograaf wilde fotograferen in het zwaar onder vuur liggende Bachmoet, waar geen enkele journalist op dat moment meer naartoe ging. Van der Valk: ‘Ik wilde letterlijk die brug niet over. Het was voor mij eigenlijk een stap te ver.’

Toch ging Van der Valk mee. ‘Ik dacht: ik ben hier ook om Eddy’s ervaringen vast te leggen. Toen we weer weggingen en we bijna door een raket waren geraakt dacht ik: ik heb nu die ervaring, dit is voor mij the limit.’

Eddy van Wessel

'Ik wilde die brug naar Bachmoet niet over. Het was voor mij eigenlijk een stap te ver.’

Joost van der Valk

Handen uitsteken om te helpen

Eddy zegt over zijn rol als fotograaf in de crisissituaties tijdens een oorlog: ‘Als je het plaatje hebt, zou je wel een ongelooflijke boerenlul zijn als je dan je hand niet uitsteekt om te helpen.’ Hoe staat regisseur Van der Valk tegenover het helpen in de puinhopen?

Ook hij ervaart ongemak. Hij haalt de scène aan waarbij er net een restaurant is gebombardeerd en Eddy erop af gaat om te fotograferen. ‘In die situatie was er zo’n paniek. Ik heb letterlijk zes keer mijn camera weggezet en gevoeld: ik ga ook puinruimen. Ik vroeg me af wat ik daar deed. Eddy heeft dat veel minder. Hij ziet honderden militairen en politiemensen. Dan denkt hij: “Dit is geregeld. Ik ga mijn vak uitoefenen, daarom ben ik hier.” Ik denk dat hij daar gelijk in heeft.’

Van der Valk vervolgt: ‘Ik weet niet wat er in zo’n situatie in zijn hoofd gebeurt. Het lijkt alsof hij er heel zakelijk mee omgaat. Maar als je mij zou filmen in zo’n situatie, zou je ook gewoon een gast zien die met z’n camera bezig is en daar z’n shots aan het draaien is. Dat werk leidt je af van de emotie. De meeste emoties had ik tijdens de montage. Toen herleefde ik alles.’

Still uit 'Eddy's oorlog'

'Ik heb letterlijk zes keer mijn camera weggezet en gevoeld: ik ga ook puinruimen.'

Joost van der Valk

Verplichting om te blijven vastleggen

De oorlog in Oekraïne laat de regisseur voorlopig niet meer los. Van der Valk: ‘Je voelt een verantwoording naar de mensen die je vastlegt. Alle emoties in Oekraïne vastleggen en daarna zeggen: “doei, ik ga weer,” dat voelt fout. Er is een verplichting aan de mensen daar om het te blijven vastleggen. Zo voelt Eddy het. Ik heb dat zelf ook. Ik vind dat ik daar nog niet klaar ben: dat kun je niet maken.’

Van der Valk sluit dan ook niet uit dat hij nog een keer terugkeert naar Oekraïne voor een film. ‘Je voelt een band met de mensen daar. Ik zou het zo oppervlakkig vinden om dat dan weer los te laten.’  

Bekijk de DocTalks-aflevering over 'Eddy's oorlog' voor het hele interview met regisseur Joost van der Valk bovenaan deze pagina.

Interview: Sophie Derkzen
Regie: Job van Aken
Research: Susan Warmenhoven
Camera: Michiel Zwart
Geluid: Sam Huisman
Montage: Manuel Dias da Silva
Productie: Zep van Tienen
Eindredactie: Joyce Daamen

Bekijk meer DocTalks-interviews: